|
TOXOPLASMOSİS
Etiyoloji:
Toxoplasmosis insan ve hayvanlarda Toxoplasma gondii
tarafından şekillendirilen sistematik bir enfeksiyondur.
Toxoplasma gondii sporozoea sınıfının Toxoplasma
soyunda yer alan tek türdür. Özellikle çocuklarda doğmasal ve
immun süpresif bireylerde oportunistik olarak karşımıza çıkan
toxoplasmosis, dünya genelinde en sık karşılaşılan zoonoz
hastalıklardan biridir.
Bulaşma:
İnsanlar ve hayvanlar sporlanmış ookistlerle kontamine gıdaları
tüketmek yada kist içeren etleri çiğ veya az pişmiş olarak yemek
suretiyle enfekte olurlar.
Toxoplasmosiste bulaşma esas olarak dört şekilde meydana
gelmektedir:
-
Oocystlerle horizontal bulaşma: Tek son konak olan
kediler bulaşmada ana rolü üstlenirler. Dışkı ile atılan
oocystlerin ağız yolu ile alınması bütün ara konaklar ve
kediler için başlıca bulaşma şeklidir.
-
Doku kistleriyle (bradyzoit) horizontal bulaşma: Ara
konak ve kedilerin kistli etleri veya enfekte kemiricileri
yemesiyle gerçekleşir. İnsanlarda pişmemiş veya az pişmiş
kistli dokuların tüketilmesi önemli bulaşma yollarından
olup, bu noktada domuz ve kuzu etleri özel önem taşır. Sığır
eti kaynaklı bulaşma riski, bu hayvanlarda parazitin uzun
süre canlılığını koruyamamasından dolayı düşüktür.
İnsanlarda enfeksiyon kaynağı farklı kültür, yaşam ve
beslenme alanları için ciddi farklılıklar gösterir.
-
Pseudokistlerle (tachyzoit) horizontal bulaşma:
Genellikle kan ve doku transplantasyonu veya çiğ süt
tüketimi sonucu şekillenir.
-
Kongenital vertikal bulaşma: Enfekte gebelerde
plasenta yoluyla parazitin fötusa geçmesi şeklinde
gerçekleşir.
Köpekler T.gondii ookistlerini insanlara mekanik olarak
nakletmeleri nedeni ile enfeksiyon için son zamanlarda bir risk
faktörü olarak değerlendirilmektedir.
Biyoloji:
Fakültatif heteroxen bir biyolojiye sahip olan T.gondii’nin
son konağı kedi ve kedigiller, ara konağı ise insan ve kedi de
dahil olmak üzere 200 kadar omurgalı hayvan türüdür.
Parazitin tek son konağı olan kediler aynı zamanda arakonakçı
gibi de davranabilmektedirler. Kediler, yine kedi dışkısı ile
atılmış ve tabiatta sporlanmış oocystleri, bulaşık gıda ve
sularla ağız yoluyla alarak, ya da gerçek doku kisti veya
pseudokist içeren, çoğunlukla kuş, kemirici gibi ara konakların
etlerini yiyerek enfekte olabilmekte, ayrıca enfekte kediden
doğan yavru kediler kongenital olarak enfeksiyonu annelerinden
de alabilmektedirler..
Sporlanmış oocystleri gıdalar aracılığı ile oral olarak alan
insan, köpek, sığır, koyun, keçi, at, domuz gibi ara konaklarda
mide pasajını takiben açılan oocystler içerisinden çıkan
sporozoitler bağırsak duvarını geçerek kan ve lenf yoluna dahil
olurlar ve çeşitli organ ve dokulara yayılırlar.
Klinik (Hastalık formu):
Hasta kedilerin bir çoğunda klinik semptom görmek mümkün
değildir.Belirti görülebilenlerde aralıklı
ateş,halsizlik,depresyon ve iştah kaybı söz konusudur.Bu
bulguların dışında solunum problemleri,pankreas yangıları,lenf
bezlerinde nodül oluşumu,göz problemleri,çiğneme ve yutma
güçlükleri,davranış bozuklukları veya felç görülebilir.Ancak bu
belirtilerin hiçbiri hastalık için spesifik değildir.Yavru ve
genç kediler hastalığa daha duyarlıdır.
İnsanlarda toxoplasmosis:
İnsanda daha çok grip benzeri semptomla ortaya çıkar veya hiçbir
belirti göstermez.Genellikle baş ve boyundaki lenf bezleri
şişer,kas ağrısı,baş ağrısı,ateş,sinirsel bulgular ve bulanık
görme gibi semptomlar ortaya çıkabilir.Hastalığın insanda en
önemli etkisi hamile kadınlar üzerinedir.Hamilelik öncesi veya
hamilelik sonrası Toxoplazma ile enfekte olmuş annelerden doğan
çocukların büyük bir kısmı enfekte olma riskiyle karşı
karşıyadır. Hamileliğin erken dönemlerinde enfekte olan
annelerde düşükler görülebilir.
Teşhis:
Toxoplasmosis'in tanısı genellikle serolojik metotlarla IgG ve
IgM'lerin tanımlanması esasına dayanmaktadır. Bunun için ELISA,
EIA, Floresan antikor testlerinden yararlanılmaktadır.
Toxoplasma gondii'nin
direkt tanısında kan, biyopsi materyali veya doku sıvılarının
farelere intraperitoneal enjeksiyonundan yararlanılabilmektedir.
S on konak kedilerde dışkı muayenesi ile veya
serolojik tanı yöntemlerinden yararlanılabilmektedir.
Tedavi:
-
En yakın
Veteriner Hekime danışınız!
-
Kedi ve köpeklerde sadece akut toxoplasmosisde tedavi
önerilebilir.
Korunma:
Hastalıktan korunmak için bir aşı yoktur.Hastalığa karşı önlem
almak en iyi korunma yoludur.
İnsanlarda Korunma:
-
Et ve sakatat grubu yiyecekler iyice pişirildikten sonra
yenmelidir. Et hiçbir zaman çiğ olarak tüketilmemeli.
-
Çıplak elle et, sakatat gibi yiyeceklere dokunulmamalı.
-
Sebzeler iyice yıkanmalı.
-
Kadınlar hamile kalmadan önce bir toxoplasmosis testi
yaptırmalı.
-
İmmun sistem baskı altına (uzun süre kortizon ve bazı
kanser ilaçları kullanımı gibi) alınmadan önce toxoplasmosis
testi de yapılmalı.
-
Evde bakılan kedilere et ve sakatat grubu yiyecekler çiğ
olarak verilmemeli.
-
Evde kedi dışkıları günlük olarak uzaklaştırılmalı ve
gömülmeli.
-
Çocuk park ve bahçelerindeki kum havuzlarına sokak
kedilerinin girmeleri engellenmeli.
-
Hayvan yemlerinin bulunduğu yerlerde kedi bulundurulmamalı,
hayvan yem ve sularına kedi dışkısı karışması engellenmeli;
-
Et yiyen (kedi dahil) hayvanlara çiğ et ve sakatat grubu
yedirilmemeli.
Derleyen:
Veteriner Hekim Bülent KUL [Kasım 2013]
|
