|
DİL
HASTALIKLARI
DİLİN YANGISI (Glossitis) :
-
Dil
mukozası hemen hemen tüm stomatitislerin seyri sırasında az
veya çok yangılanır. Fakat bazen yangılar sadece dile
lokalize olurlar.
-
Dilin
harici yaralanmalarıyla oluşan Glossitis traumatica
sığırlarda sık görülür.
-
Glossitis ulcerosa dil epitelinin ve daha derin dokuların
nekrozlaşması sonucu oluşur.
DİL AKTİNOBASİLLOZU (Glossitis actinobacillosa):
Dil
Aktinobasillozu (Glossitis actinobacillosa) tüm dilin veya büyük
bir kısmının yaygın spesifik yangısını ifade eder. Dil sırtı
ülserleri formunda ortaya çıkabilir veya diffuz bir yayılım
gösterebilir. Sonuçta dil şişer ve sertleşir (odun dil).
DİL FELCİ (Glossoplegia):
Motorik sinirlerin, özellikle N. hypoglossus'un yangısı,
dejenerasyonu, gerilme veya ezilmesi sonucu oluşan primer dil
felçleri ruminantlarda çok nadir görülür. Sekunder dil felci ise
daha çok kuduz, botulismus, yalancı kuduz ve bulaşıcı pnömoni
gibi enzootik hastalıklarda görülür. Ayrıca lokal sentral
lezyonlarda (kafatası travmaları, tromboembolik
meningoensefalitisler) da bazen dil felci bir semptom olarak
gözlenebilir.
DİL OYNATMA HASTALIĞI:
Devamlı
veya nöbetler halinde fizyolojik olmayan dil hareketleriyle
karakterize olan bu hastalık, bazı hayvanlarda hava yutmayla
birlikte görülür. Hastalık bilhassa Almanya, İsviçre ve
Avusturya'da dağlık bölge sığırlarında sık görülmekle beraber
yurdumuzda da kültür ırkı sığırlarda rastlanmaktadır. Her
yaştaki sığırda görülse de özellikle hızlı gelişen kültür ırkı
genç hayvanlarda daha çok görülür. Mera veya ahır besisinde
gözlenir. Bilhassa kıtlık yıllarından sonra sürü halinde ve
hatta tüm bölgeyi kapsayacak şekilde yaygın olarak hastalık
ortaya çıkabilir.
Etiyoloji:
Nedeni
kesin olarak bilinmemektedir. Eskiden hastalık oyun içgüdüsüne
bağlı oluşan fena bir alışkanlık olarak görülüyordu. Son
yıllarda ise bazı iz element (Cu, Co, Mn) noksanlıkları sorumlu
tutulmaktadır. Hastalığın herediter özellikte olduğu da
söylenmektedir. Bazı yazarlara göre, hayvanlardaki taklitçilik
içgüdüsü de hastalığın oluşmasına sebep olmaktadır. Dil oynatma
hastalığı bugün için irsi-çevre hastalığı olarak kabul
edilmektedir.
Hastalık belirtileri:
-
Hasta
sığırlar başlarını ileri ve yukarıya doğru kaldırarak
ağızlarını açarlar. Dillerini; savurma, döndürme, yılankavi
uzatma ve halka oluşturma gibi fizyolojik olmayan şekilde
hareket ettirirler (Resim....). Bu arada sesli olarak hava
ve salyada yutarlar. Bazen saatlerce süren bu dil
hakeretleri yüzünden hayvan yemini yiyemez ve sonuçta
zayıflar, verimi de azalır. Hastalığın prognozu şüpheli
olup, hastaların yaklaşık %75'i iyileşebilirse de nüksler
her zaman görülebilir.
-
Hayvan
alım satımlarında önemli bir kusur olarak görülmekte ve
hastalar damızlık olarak kullanılmamaktadır.
Tedavi:
Tedavide bilhassa rasyonda mineral madde (Ca, P), iz element (Cu,
Co, Mn) ve vitamin (A, D, E) noksanlıkları olup olmadığı tespit
edilir. Şüpheli durumlarda çeşitli elementleri ihtiva eden tuz
karışımları p.o. olarak verilebildiği gibi, daha hızlı bir etki
için polivitamin karışımları ve iz element çözeltileri
parenteral olarak da uygulanabilir. Semptomatik tedavi amacıyla
dile halka takma metodu da denenebilir; uçları kütleştirilimiş
küçük tel halkalar ile dilin dışarıya çıkıp oynatılması
engellenir.
EDİTÖR:
Prof. Dr. Yusuf GÜL
KAYNAK: Geviş Getiren Hayvanların
İç Hastalıkları
|
