|
BUZAĞI İSHALLERİ
İshalle seyreden çok
faktörlü bağırsak ve
abomazum
hastalıkları buzağı
hastalıklarının
yaklaşık yarısını
oluşturur.
Embriyonal devrede
steril olan fötüs
doğumla birlikte
mikroorganizmaların
değişken ısı ve
cevre faktörlerinin
bulunduğu bir
ortamda kendini
bulur. Yeni doğan
buzağılarda beden
sıcaklığını
düzenleyen
regülasyon
mekanizmaları henüz
iyi gelişmemiş lokal
yangı reaksiyonları
ve ve bazı
nonspesifik savunma
mekanizmaları aktif
değildir.
Mukozaların
permeabiliteleri
yüksektir.
Etiyoloji
ve Patagonez:
Enfeksiyöz
(bakteri,virus,mantar,parazit)
ve nonenfeksiyöz (alimenter,toksik,alerjik.stres)
nedenler veya bu
ikisinin
kombinasyonu söz
konusudur.Uygunsuz
bakım ve besleme
şartları enfeksiyöz
ajanların hastalık
yapmasına zemin
hazırlar.Genellikle
virus enfeksiyonları
bakterilere öncülük
eder.Lokal mukoza
bağışıklığı için
önemli olan IgA
kolostrumla
alınmazsa özellikle
koliler kalın
bağırsaktan ince
bağırsağa doğru
geçiş yaparak
oradaki süt asidi
bakterileriyle
enterokokların
yerini alarak
hastalık
oluşturur.Gıdaya
bağlı isallerde
oldukça
önemlidir.İçilen
sütün pıhtılaşma ve
transportundaki
problemler,protein,yağ,ve
karbonhidrat
sindirimindeki
rahatsızlıklar
başlıca
faktörlerdir.Buzağılar
ilk dört haftalık
yaşta
karbonhidratlardan
sadece gilikoz ve
laktozu
değerlendirirler.Bu
maddeler yüksek
oranda verildiğinde
ishale neden
olur.Ayrıca yağ ve
doymamış yağ
asitleri oranının
çok yüksek olması
ishala neden
olabilir.Denatüre
olmuş proteinler,rasyonda
bitkisel proteinin
çok yüksek
oluşu,Vitamin A
noksanlığı ishal
oluşturan diğer
alimenter
faktörlerdir.Buzağılara
aşırı miktarda ve
soğuk süt
verildiğinde,normalde
sütün
pıhtılaşmasında
görev alan enzimin
aktivitesi düşer ve
abomazumda süt
yeterince
peynirleşemez ve Ph
aside
kayamaz.Böylece
içilen sütle
birlikte bakteriler
tahrip olmaksızın
bağırsaklara geçer
ve enteritis
şekillenir.
|
Mikrobiyel
Faktörler |
Mikrobiyel
olmayan
faktörler |
|
Bakteriler |
Viruslar |
Mantarlar |
Parazitler |
Üşütme
Transport
Stres
Bağışıklıkta
yetersizlik
Beslenme
hataları
Zehirlenmeler
Alerjik
nedenler
İz element
noksanlıkları
Elverişsiz
bakım
koşulları |
|
E.coli
Salmonella
Pseudomanas
Cl.Perfingens
Klebsiyella
Pasteurella
Cornebacteri
Proteus
Streptekok
Shigella |
Coronavirus
Rotavirus
Adenovirus
VD-MD virusu
IBR virusu |
C.albicans
C.crusei |
Koksidiler
Kryptosporidiler
Askaritler |
Semptomlar:
Buzağıların diyare
sendromu akut.subakut
ve kronik
seyredebilir.İntoksikasyon
belirtileri
vardır.Gaita açık
sarıdan beyaza kadar
olan renk tonlarında
sulu ve içerisinde
kan.mukus ve fibrin
ihtiva edebilir ve
kötü kokulu
olabilir.Hayvanlar
iştahsız ve
bitkindir.Timpani
oluşabilir.Şiddetli
su kaybı eksikkozis
belirtilerine(dehidratasyon,hematokrit
değer artışı,kanın
koyulaşması,kanda
metabolizma
artıklarının
çoğalması,idrar
volumünde
azalma,nabızda
zayıflama) yol açar.Vucut
sıcaklığı düşük
değerlere inebilir.
Vucut ağırlığının
yaklaşık %20 sini
oluşturan
ekstrasellüler
sıvının %15
kaybolduğunda klinik
semptomlar ortaya
çıkar.Şiddetli
ishalde ilk 24
saatte vucut
ağırlığının % 10-15
i kaybolabilir ve
buna bağlı olarak
deri esnekliği
azalır ve gözler göz
çukuruna çöker.Hipovolemi,
hipoksi ve
elektrolit kaybı
olur.Metabolik
asidoza eğilim
vardır.Bunun en
önemli nedeni
HCO3 kaybı
ve kalın bağırsakta
oluşan laktik asidin
absorbsiyonudur.Kan
serumunda üre
miktarı
artar,karaciğerde
glikojen
azalır,hipoglisemi
ve enerji noksanlığı
oluşur.
Tanı:
Gaita, bağırsak
peristaltiği artışı
ve abomasumun
muayenelerine
dayanır. İshalli
hayvanlardan alınan
rektal sıvap
örnekleri ile ölen
hayvanların iç organ
örneklerinden besi
yerlerine ekimler
yapılarak ve
serolojik
muayenelerle
bakteriyolojik etken
izolasyonu
çalışılır.
Gluteraldehit
Koagulasyon testi
yapılarak yangının
varlığı ve şiddeti
belirlenir. Yemlerin
ve yemleme
teknolojisinin
incelenmesiyle
alimenter nedenler
ortaya konabilir.
Tedavi:
Kaybolan sıvı
elektrolitleri
telafi etmek
(fizyolojik tuzlu
su,ringer çozeltisi),mineral
ve vitamin
noksanlığını
gidermek,metabolik
asidozu
düzeltmek,bağırsak
salgılarını azaltmak
amacıyla sepmtomatik
ve destekleyici
tedavi
uygulanır.Hastalar
ayrılarak geniş
spektrumlu
antibiyotikler ve
sülfonamidlerle
tedaviye
çalışılır.Ayrıca
ishallerde
antiprostoglandin
ilaçlarda
kullanılabilir.Dehidre
buzağılarda
dehidratasyonun
şiddetini
belirlemede en
güvenilir parametre
serum üre
konsantrasyonudur.Asidoz
ve an anuri
durumlarında
potasyumca zengin
elektrolit
çözeltileri
kullanılmamalıdır.
Korunma:
-
Gebe sağmal
inekler kuruya
çıkarılmalı,
-
Gebe ineklerin
beslenmesine
dikkat edilmeli
(yeşil yem,
kaliteli silaj,
A vitamini
takviyesi)
-
Güç doğumlarda
veteriner hekime
haber verilmeli,
-
Doğumun; temiz
ve diğer
hayvanlardan
ayrı bir yerde
yapılmalı,
-
Doğum sonrası,
buzağıların
temizlenmeli,
kurulanmalı ve
göbek kordonunun
antiseptiklendikten
(ilaçlandıktan)
sonra
bağlanmalı,
-
Ağız sütü
buzağıyı
hastalıklardan
koruyucu
maddeler
taşıdığından çok
gerekli, bu
nedenle
buzağının en
kısa zamanda
anneyi emmesi
sağlanmalıdır.
İlk 24 saat
içinde 3-4 öğün
ağız sütü
mutlaka
emzirilmelidir.
İlk öğünde doğum
ağırlığının
yaklaşık %5 i
kadar
kolostrum(1.5-2
litre)
verilmelidir.
Doğumdan sonraki
3 gün ağız
sütüne devam
edilmelidir.
-
Yeni doğmuş
buzağılar,
emmeyi takiben
anasından
ayrılıp özel
buzağı
bölümlerine
alınmalıdır.
Özel buzağı
bölümü; önce
dezenfekte
edilmeli
(ilaçlanmalı),
iyice
havalandırılmalı,
rutubetsiz
olması
sağlanmalı,
temiz altlık sap
serilmeli ve 5
günde bir
mutlaka
değiştirilmelidir.
-
Sağım ve emzirme
hijyenine dikkat
edilmelidir.
Memeler
antiseptikli
sularla
temizlenip
kurulandıktan
sonra sağım ve
emzirme
yapılmalıdır.
-
Özellikle E.coli
serotipi
belirlenerek
gebe inekler
doğuma en az 2
ay kala 2 hafta
aralıklarla 2
defa bu
suşlardan
hazırlanan
aşılarla
aşılanmalı, eğer
ana
aşılanmamışsa,
buzağıya doğar
doğmaz koruyucu
bir
immunobiyolojik
solüsyon
uygulanmalıdır.
-
Ahırlardaki
buzağı
septisemisi (Koliseptisemi)
olayları,
koruyucu
uygulamaya
rağmen
önlenemiyorsa,
veteriner hekim
kontrolünde veya
laboratuvardan
alınan
antibiyogram
(test) sonucuna
göre antibiyotik
uygulanabilir.
Derleyen:
Veteriner Hekim
Bülent KUL |
