|
KOYUN - KEÇİ ÇİÇEK HASTALIĞI (SHEEP
POX SİSEASE)
Koyun-keçi
çiçeği, koyun ve keçilerde ateş, özelikle deri ve akciğerlerde
olmak üzere hayvanların bütün vücuduna yayılan, veziküllerle (içi
sıvı dolu kesecikler) karakterize öldürücü bir viral bir
hastalığıdır.
Etiyolojisi:
Hastalığın etkeni bir virüstür.
Virüs Poxviridae familyası Capripoxvirus genusunun bir
üyesidir.Virus, çürümeye, asit ve alkali koşullara dirençlidir.
Kuru kabuklarda yıllarca, yünde 2 ay ve bulaşık yüzeylerde 6 ay
canlı kalabilir. İodofor ve klorin dioksit gibi genel
dezenfektanlara duyarlıdır. Etken direkt olarak güneş ışığına
maruz kaldığında kısa zamanda zararsız hale gelmektedir. Bu
nedenle hastalık çıkan yerlerde aşılama yapılacağı zaman
kullanılan aşıların uygulama aşamasında güneş ışığından
korunması önemlidir. Virüsün çevre koşullarına dayanıklı olması
hastalıkla mücadelede zorluklar oluşturmaktadır.
 
Klinik bulgular, Belirtiler:
Koyun-Keçi Çiçek, deride
papülo-veziküler ya da nodüler formda gözükebilen akut ya da
kronik seyirli viral bir hastalıktır. Hastalığın şiddeti, virus
suşuna, hayvanın yaş ve ırkına bağlı olarak değişir. 1 aylığın
altındaki kuzu ve oğlaklar şiddetli generalize hastalıktan
ölürler. Yaşlı hayvanlarda klinik bulgular daha az şiddetli ve
ölüm nadirdir. Ölüm, çoğunlukla iç organların ve özellikle
akciğerlerin enfeksiyonunu izler. Yetişkinlerde morbidite,
birkaç subklinik enfeksiyon ile birlikte yaklaşık 80%, mortalite
yaklaşık 50%’dir. Bir aylığın altındaki duyarlı kuzu ve
oğlaklarda ise morbidite 100%’e ulaşabilir and mortalite 95%
kadar yüksek olabilir. Eşlik eden PPR enfeksiyonunun varlığında
mortalite oranı, 50%-90%’lara kadar çıkar. Ayrıca
kötü beslenme, ağır parazitizm ve şiddetli iklimsel koşullar da
mortaliteyi arttıran faktörlerdir.
Klinik olaylar, hafiften şiddetliye kadar
değişir. Hastalığın inkübasyon periyodu, enfekte ve duyarlı
hayvan arasındaki teması takiben 8-13 gündür. Ancak insektler
tarafından mekanik bulaşmayı ya da deneysel intradermal
inokülasyonu takiben 4 gün kadar kısa olabilir. Bazı Avrupa
koyun ırkları, deri lezyonları gelişmeden önce akut enfeksiyon
sonucu ölürler. İlk bulgular, ateş, depresyon, konjunktivitis,
lakrimasyon ve rinitistir. Bu bulguların görülmesini takiben 2-5
gün içinde perineum, inguinal bölge, skrotum, meme, koltuk
altları ve burun ucu gibi derinin pigmentsiz ve yünsüz
kısımlarında daha kolay seçilebilen deri lezyonları gelişir.
  
Karıştığı Hastalıklar:
Mavi
dil, PPR, Bulaşıcı ektima, paraziter pnömoni, uyuz, böcek sinek
ısırmaları, kazeöz lenfadenitis, dermatofilozis gibi
hastalıklardan ayırt edilmesi gerekir.
Teşhis:
Beden ısısı artışı ile birlikte vücudun
değişik yerlerinde papül, vezikül ve püstüllerin birbirini takip
ederek ortaya çıkması, hastalığın tipik semptomu olarak kabul
edilir.
14 gün süreyle her gün CPE oluşumu
yönünden kontrolleri yapılır. Virüs izolasyonu için alınan
kan örnekleri mümkün olduğu kadar çabuk ve
buz içinde taşınmalıdır. Pratik olarak örnekler +4°C de 2 gün
süreyle lökositler ayrılarak inokulasyon yapılıncaya kadar
muhafaza edilebilir. Uzun süreli muhafaza için -20 °C
kullanılabilir. Eğer doku örneklerinin alındığı yer uzak ise ve
soğuk zincir yok ise % 10 gliserol + fizyolojik tuzlu su veya
fosfat buffer solüsyonu veya vasat içinde nakledilir ve virüs
izolasyonu için alınan biyopsi materyalinin merkezi kısmı
kullanılır. Histopatolojik muayeneler için lezyonlu bölgelerden
alınan doku örnekleri %10 formol solusyonu içinde muhafaza
edilir. Hastalığın teşhisinde serolojik testler arasında en
spesifik olanı serum nötralizasyon testidir. Buna ek olarak agar
jel immunodiffizyon, ELİSA, İFAT, FAT kullanılabilir.
Otopsi Bulguları:
Deri lezyonlarında sırasıyla papül,
vezikül, püstül ve kabuk oluşumu gözlenir. Akciğerlerde kataral
pnöymoni sahaları görülür.Buralarda küçük boz renkte kazeöz
nodüller vardır. Bu odakların boyu 1-2 cm , ortaları beyaz, mat
ve balmumu renkli ve çevreleri kırmızıdır. Karaciğer ve
böbreklerde de akciğerdekine benzer lezyonlara rastlanır.
Sindirim kanalı mukozalarında hemorajik yangılar gözlenir.
 
Tedavi: Kesin
tedavisi yoktur. Semptomatik tedavi yapılır.
Korunma:
Hayvanları koyun çiçeğine karşı
korumada canlı ve inaktif aşılardan yararlanılmaktadır. Canlı
Aşı koruyucu amaçla sonbahar
mevsiminin başlarında , hastalık çıkan bölgelerde hastalığı
takiben iki yıl boyunca yılda bir kez sağlam sürülerde 6-12
haftalık kuzu ve oğlaklara 0.2 ml ve 12 haftalıktan büyüklere 0.5
ml verilir. 6 haftalıktan küçük kuzu ve oğlaklara uygulanmaz.
Aşı koyun ve keçilerin gebeliklerinin son 6 haftasında ve
doğumdan sonraki ilk ayda hastalık çıkmayan yerlerde koruyucu
amaçla yapılmamalıdır. Aşının uygulama yeri; koyun ve kuzularda
koltuk altı yünsüz bölge, keçi ve oğlaklarda kuyrukta deri altı
uygulanır. Bağışıklık 21 günde tam olarak oluşur, bağışıklık
süresi 8 aydır.
Hastalık ile mücadelede en önemli nokta
sağlıklı sürülere koyun keçi çiçeğine yakalanmış hayvan
sokmamaktır. Bu amaçla dışarıdan satın alınan koyun ve keçiler
en az 21 gün süre ile karantina altında ayrı bir yerde
barındırılmalı ve bu süre sonunda eğer hayvanlarda hastalık
belirtisi görülmezse hayvanlar sağlıklı sürüye katılmalıdır.
Ölen hayanlar derin çukurlara kireç dökülerek gömülmeli ve hasta
hayvanların bulundukları ağıllar dezenfekte edilmelidir. Hasta
hayvanlar ile temasta bulunan kişiler kesinlikle sağlıklı
hayvanlar ile temas etmemelidir.
Hayvan sağlığı ve Zabıtası Yönetmeliğinde Koyun-Keçi Çiçeği
hastalığı hakkında
Mevzuat:
Madde 111- Yurt içinde
koyun ve keçilerde çiçek hastalığının çıktığını haber alan
hükümet veteriner hekimi hastalık mahalline gelince hasta
hayvanları muayene eder ve hastalık raporunu düzenler. Hayvan
sağlık zabıtası komisyonu hastalık çıkış kararını alır ve
hastalığı ilan eder.
-
Çiçek hastalığına yakalanmış koyun ve keçiler ayrı bir
yerde muhafaza altına alınır. Hastalıktan şüpheliler
müşahede altında tutulur. Hastalığın bulaşması tehlikesi
olan bütün koyun ve keçilere çiçek aşısı uygulanır.
- Çiçek hastalığından veya hastalık şüphesi
altındaki hayvanlardan ölenler derileri ile birlikte yakılarak
yahut derin çukurlara gömülmek suretiyle imha edilir.
-
Karantina bölgesine dışarıdan hayvan girmesine ve
içeriden hayvan çıkarılmasına izin verilmez. Karantina
kaldırılıncaya kadar buradaki hayvanlar, yün ve derileri,
hayvan yemleri ve maddeleri ile sürü köpeklerinin dışarı
çıkarılması yasaklanır.
-
Hastalıklı veya hastalıktan şüpheli hayvanlarda
kullanılan her türlü alet ve malzeme dezenfekte edildikten
sonra karantina bölgesi dışına çıkarılmasına müsaade edilir.
-
Karantinaya alınan yerlerdeki hastalıktan ve bulaşmadan
şüpheliler ile iyileşmiş hayvanların kapalı vasıtalarla en
yakın mezbahada kesilmelerine izin verilir. Bulaşmadan
şüpheli hayvanların yün, deri, tırnak ve boynuzlarının
dezenfekte edilmesi zorunludur.
-
Hastalık çıkan yerlerdeki koyun ve keçilerin 10 gün
içinde kesilecekleri tespit edilmişse bu hayvanlara aşı
uygulanmaz.
-
Hastalıklı yerden izinsiz olarak çıkarılan sürüler
bulunduğu yerde karantinaya alınır. Çıkaranlar hakkında
kanuni işlem yapılmak üzere savcılığa müracaat edilir.
-
Çiçek hastalığına yakalanmış hayvanlarda iyileşenler 15
gün bekletildikten sonra dezenfekte edilerek hastalıksız
hayvanların yanına gönderilir.
-
Koyun veya keçi çiçek hastalığına yakalanmış hayvanların
bulundukları yerlere giren bakıcıların çıkışlarında gerekli
dezenfeksiyonu yapmaları zorunludur.
-
Hastalık çıkan yerlerdeki hayvan yemlerinin buradaki
hayvanlar tarafından tüketilmesine müsaade edilir.
-
Koyun veya keçi çiçek hastalığı sebebiyle alınan
karantina tedbirleri son iyileşme veya ölümden 60 gün sonra
kaldırılır.
DERLEYEN :
Vet.
Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ
|
