Mısır Silajı İçin Uygun Biçim Zamanı

Mısır bitkisi özellikle ruminant hayvanlar için önemli bir kaba yem kaynağıdır. Mısırdan yüksek kaliteli bir silaj elde edilmesinde biçilme zamanı çok önemlidir. Sadece protein oranı dikkate alınarak biçim zamanının tespit edilmesi doğru değildir. Biçim zamanının belirlenmesinde kuru madde düzeyi, dekardan alınan verim (yem kuru madde miktarı) ve kuru maddenin sindirilebilirliği de dikkate alınmalıdır. En uygun biçim zamanı tanenin hamur olum dönemidir. Bu dönemde bitki uygun kuru madde düzeyine sahip olmasının yanında yeterli (uygun) düzeyde karbonhidrat ve düşük düzeyde tampon kapasitesine de sahip olur. Hamur olum devresinde yapılan biçimlerden elde edilen silajlarda süt olum döneminde biçilenlere göre protein oranı bir miktar düşmesine karşın dekardan alınan kuru madde miktarı (yem miktarı) ve silajının tüketimi artmakta, yüksek kalitede silaj elde edilebilmektedir.

Mısır, diğer silajlık yem materyallerine göre daha geniş bir vejetasyon aralığında başarıyla silajı yapılabilen tek yem maddesidir. Birbirinden çok faklı kuru madde ve tane düzeylerine sahip mısır materyallerinden silaj yapılabilmekle birlikte genel olarak kalitesi yüksek bir silaj elde edebilmek için en uygun kuru madde oranı %28-42, tane oranı ise %40-50’dir. Mısır silajında silajı oluşturan bitki kısımlarının oranı tablo 4’te verilmiştir. Bununla birlikte silaj yapımı için uygun kuru madde düzeyinin %25-35 veya %30-35 düzeyinde olması gerektiği de bazı kaynaklarda belirtilmektedir. Hamur olum döneminde tüm bitkideki kuru madde düzeyi yaklaşık olarak %35 (%30-38) düzeyinde iken, koçan kuru madde düzeyi %52 (%55-60), tane kuru madde düzeyi ise %56 (%50-65) dolaylarındadır. Bu dönemde biçim yapıldığında hasat sırasında oluşan kayıplar ile silo suyu ile oluşan kayıplar en az düzeye iner. Mısır bitkisinde %30-35 kuru madde oranı bitkinin en yüksek kuru tane ağırlığına ulaşmasından 2-3 hafta öncesinde elde edilir. Tanenin verime katkısı %35-40 düzeyindedir.

Uygun biçim zamanının tespiti için ekim alanında da örnekleme yapılabilir. Sadece ekim alanının bir yerinden veya kenarlarından örnekleme yapılmamalı, mısır bitkisinin genelini temsil edecek şekilde ekim alanının değişik yerlerinden koçan örnekleri alınmalıdır. Dışarıdan bakıldığında hamur olum döneminde, taneler sarı renkli ve üst bölümleri çökmüş durumdadır. Koçanlar ikiye bölünerek de tanelerin durumu kontrol edilir. Hamur olum dönemine ulaşmamış taneler beyazımsı sarı renkte iken, hamur olum döneminde taneler uç kısmından itibaren koçana doğru sararmış durumdadır. Yine tanelerin koçanla birleştiği yerde siyah (koyu renkli) bir tabakanın oluşması mısır için biçim olgunluğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir. Silolama için uygun biçim zamanına sahip bir mısır bitkisinde yaprak ve sapların çoğu yeşil, alt yapraklar ve bazı yaprakların uç kısımları sararmıştır.

Mısırın hamur olum döneminden önce veya daha geç biçilmesinin silaj kalitesi bakımından önemli sakıncaları vardır. Süt olum devresinde yapılan biçimlerde daha geç biçim dönemlerine göre mısırın protein oranı ve kuru maddenin sindirebilirliği yüksek olmasına karşın, dekardan alınan verim ve elde edilen silaj kalitesi önemli düzeyde düşmektedir. Erken dönemde biçilerek yapılan mısır silajında yetersiz kuru madde ve yüksek şeker içeriğine bağlı olarak siloda istenmeyen düzeyde hızlı, aşırı ve düzensiz bir fermentasyon oluşur. Silo içi sıcaklığı ve siloda sızıntı kayıpları artar. Buna bağlı olarak yüksek düzeyde kuru madde, sindirilebilir enerji ve diğer besin maddeleri kayıpları oluşur.

Mısırın hamur olum döneminden daha geç dönemlerde biçilmesinde de önemli sakıncalar vardır. Böyle bir durumda bitkinin kuru madde içeriği silolamaya uygun olmayacak düzeyde artmakta, organik maddelerin sindirilebilirliği azalır ve silolama sırasında ne kadar özen gösterilirse gösterilsin yeterli bir sıkıştırma yapılamaz. Yeterli sıkıştırmanın yapılamadığı durumlarda silo içinde yüksek miktarda oksijen kaldığından siloda aerob fermentasyon (aerobik faz) uzun sürer ve silaj kalitesi düşer. Yine geç biçime bağlı olarak mısır taneleri sertleşmekte, tanede depolanan nişasta büyük oranda kristalleştiği için rumen bakterileri ve hayvanlar tarafından sindirilme oranı düşmektedir.

Yukarıda da belirtildiği gibi mısırın erken veya geç biçilerek silajının yapılması halinde arzu edilen fermentasyon etkinliği zayıflamaktadır. Mısır silajının kalitesini etkileyen faktörler arasında kullanılan mısırın çeşiti, hasat zamanı, koçan oranı, doğrama büyüklüğü, silo tipi, doldurma süresi, sıkıştırma düzeyi vb. sayılabilir. Kaliteli bir mısır silajı elde etmenin yolu bütün yem bitkilerinin silajlarında olduğu gibi bütün silolama prensiplerine tam olarak uymaktan geçer. Mısır silajında 90 günlük fermentasyon sonunda elde edilen bazı ham besin maddeleri değerleri ve silaj kalitesi özellikleri ile besin maddelerinin in vivo sindirilme dereceleri tablo 5’te görülmektedir.

KAYNAK: SİLAJ VE SİLAJ KATKILARI ( PROF. DR. VAROL KURTOĞLU )