Kümes Hazırlığı ve Üretimde Dikkat Edilecek Hususlar :

 Dezenfeksiyon :

• Palazlar kümesten boşaltıldıktan sonra kümes içindeki bütün ekipman dışarı çıkartılarak kümes yüksek basınçlı su ile yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Zararlı patojenlerin kümes içerisinde oluşan yarık ve çatlaklara yerleşmesini önlemek için bu tip yerler sıva ile kapatılmalıdır.
• Kümesten alınan altlıklar belirli bir alanda biriktirilerek fermente olmaları sağlanmalı ve çevredeki tarla ve bahçelere dağıtılıp bulaşmanın önüne geçilmelidir.
• Kümes temizliği yapıldıktan sonra, kümes serilen yeni altlıkla beraber dezenfekte edilerek oluşabilecek çevresel bulaşma en aza indirgenmelidir.
• Kümes içerisine konulacak her türlü ekipman mutlaka dezenfekte edilmelidir.
• Suluk hattı ilk önce basınçlı su ile temizlenmeli, daha sonra hat içinde oluşabilecek bakteri ve mantarları yok etmek için dezenfekte edilmelidir.
• Bütün ekipmanlar yerleştirilip altlık serildikten sonra kümes formaldehit ile fümügasyon yapılmalıdır. Fümügasyonun amacına ulaşabilmesi için kümes içi ısısının 24 ^°C olması sağlanmalıdır.
• Bütün bu işlemler civciv gelmeden en az 5 gün önceden bitirilerek kümes dinlendirilmeye bırakılmalıdır.

 Altlık :

• Kümes zeminine önceden toz kireç serpilir. Daha sonra kümese altlık serilir. Altlık olarak serilen talaşın kalınlığı yazın en az 6-8 cm., kışın ise 10-12 cm. olmalıdır.
• İşlenmemiş ve kaliteli bir ağaç talaşının temiz ve kuru olanı kullanılmalıdır. Çünkü işleme tabi tutulan ağaçlardaki bazı kimyasal maddeler civcivlerde zehirlenmelere sebep olabilir.
• Altlık yüzeyi düzgün bir şekilde bastırılıp sıkıştırıldıktan sonra ekipman yerleştirilmesi yapılmalıdır.
• Altlık materyalinin tozsuz olması gerekmektedir. Aksi takdirde toza karşı çok hassas olan civcivlerde solunum yolu enfeksiyonlarına sebebiyet verilmiş olur.
• Altlık hafif olmalı ve nem oranı % 20 civarında olmalıdır.
• Islak ve kekleşmiş altlık günlük olarak değiştirilmelidir.
• Kafeslere uygun sayıda palaz konularak olabilecek zayiatlar önlenmelidir.
• Gerektiğinde yeni altlık ilave edilmelidir.
• Kümes içindeki havada amonyak gazı miktarı 5 ppm veya daha az olmalıdır.
• Özellikle kış aylarında yeterli havalandırma yapılmadığından altlık kondisyonu kötüye doğru gitmektedir. Bu durumlarda kümeste ısıtıcı ve havalandırma sistemlerinden yararlanılarak altlık kondisyonunun iyi duruma getirilmesi yoluna gidilmelidir.

 Ringler :

Ring materyali, civcivlerin seviyesindeki hava sirkülasyonunun oluşabilmesi için sağlam ve örgülü telden olması gerekir.

• Ring çapının en az 3 metre olması gerekmektedir.
• Ringler tam bir daire şeklinde olmalı, köşeler bulunmamalıdır.
• Her bir ring içine 240 – 320 adet civciv konulmalıdır.
• Her ring için bir ısıtıcı temin edilmeli, ısıtıcı ringin merkezinde bulunmalı, altlık homojen bir şekilde serilmeli ve ring içinde homojen sıcak bir alan oluşturulmalıdır.
• Kuluçkahanede işlemleri bitmiş olan civcivlerin büyütme kümesine nakli uygun bir civciv nakil kamyonuyla yapılmalıdır. Nakil esnasında ısı 21–24 ^°C olmalı ve mutlaka havalandırma sistemi bulunmalıdır.
• Büyütme kümesine yerleştirme esnasında sırasıyla ısı, su ve yem hazır olmalıdır.
• Yerleştirme esnasında civcivlere nazik davranılmalıdır.
• Her 5.000 adet civciv için ekstra bir revir ringi oluşturmalı. Güçsüz ve zayıf civcivler bu ringe konulmalıdır. Ayrıca bu civcivler için iki misli yemlik ve suluk konulmalı, daha iyi ısıtılarak onlar için özel bir ortam oluşturulmalıdır.

 Su :

• Her 100 adet civciv için bir adet suluk kullanılmalıdır.
• Su hattı dezenfekte edilmiş olmalıdır.
• İlk 3 gün boyunca civcivler fazla hassas olduğundan içme suyu ile ilave olarak vitamin ve mineral verilebilir.
• Civcivler ilk geldiğinde % 2–5 oranında şekerli su verilerek oluşan enerji kaybının önlenmesi yoluna gidilmelidir.
• Depodan itibaren bütün hatta her zaman taze su bulundurmalıdır.
• Hindilerde büyütme döneminde her bir palaz için en az 3–4 cm, besi döneminde ise 2–3 cm suluk uzunluğu sağlanmalıdır.
• Suluklar, ısıtıcıdan en az 30 cm. uzaklıkta olmalıdır.
• Civcivlerin suluk içine düşüp boğulmalarını önlemek için suluklardaki su yüksekliğinin iyi ayarlanması gerekmektedir.
• Suyun dökülerek altlığın ıslanmasına engel olunmalı, bunun için suluk kenar yüksekliği hindilerin sırt seviyelerinde olacak şekilde ayarlanmalıdır.
• Suluklar günlük olarak boşaltılıp temizlenmeli ve belli bir miktar hareket ettirilerek yeri değiştirilmelidir.
• Belli aralıklarla sulardan numune alınarak özellikle bakteri, nitrat, nitrit ve diğer patojenler bakımından laboratuar kontrolleri yapılmalıdır.

 Yem :

• Her 100 adet civciv için bir adet yemlik sağlanmalıdır.
• Hindilerde büyütme döneminde her bir palaz için en az 4 cm, besi döneminde ise 3–4 cm yemlik uzunluğu sağlanmalıdır.
• Yemlikler ısıtıcıdan en az 30 cm. uzaklıkta olmalıdır.
• Taze yem temin etmek amacıyla yemliklerin hemen doldurulması önemlidir.
• Yemlik içine karışan talaş ve gübreler sürekli temizlenmelidir.
• Civciv yemliklerinin yeri sürekli değiştirilerek altlıktaki bozulma önlenmelidir.
• Yemlik kenar yüksekliğinin palazların kursak hizasında olması sağlanmalıdır.
• İlk 4 hafta kırma palet yem verilmeli, 5.haftadan itibaren palet yeme geçilmelidir.
• 15.günden sonra yem içine palaz başına 0,5 gr. grit katılarak yemden yararlanma arttırılmalıdır.
• Hem rasyonun içeriği hem de bakteriyel bulaşmalara karşı belirli aralıklarla yemlerden numune alınarak gerekli laboratuar kontrolleri yaptırılmalıdır.

 Isıtma :

• Her bir ring için bir adet ısıtıcı kullanılmalı ve her ısıtıcının doğru çalıştığından emin olunmalıdır.
• Isıtıcılar mevsime göre kümes zemininden 45-90 cm yüksekliğe konulmalı  hindi civcivi seviyesindeki  sıcaklık 30-32 ^°C’den başlayarak her hafta 2-3^oC azaltılarak 18-20 ^°C seviyesine getirilmelidir.
• Kümes içi sıcaklığı sürekli kontrol edilmelidir.
• Isıtıcılardan gaz kaçağı olmadığından emin olunmalıdır.

 Havalandırma, Nem ve Sıcaklık Kontrolü :

1. Sıcaklık çok yüksekse
2. Sıcaklık çok düşükse
3. Hava cereyanı varsa
4. Sıcaklık iyi ise

• Hindi besiciliği yaparken, kümeste yeterli bir havalandırma sağlanmalıdır. Temiz havalı bir ortamda, vücudun gelişmesi ve yemden yararlanma artar. Aynı zamanda kümesteki nemde kontrol edilerek yataklık daha iyi korunur. Havlandırma yetersiz olursa amonyak gazı çoğalır, hayvanlarda solunum yolu hastalıklarına karşı duyarlılık artar. Palazlarda göz tahrişi nedeniyle kısmi körlükler ortaya çıkabilir.
• Palazların kümes içindeki dağılımları ve çıkardıkları sesler, sıcaklık ayarı hakkında belirteç olarak kullanılabilir. Palazlar rahatsız oldukları sıcaklık derecelerinde (çok sıcak veya soğuk) seslerini yükseltirler ve belli yerlerde toplanma, soluk alıp vermede güçlükler gösterirler. Düşük sıcaklıklarda palazlar sıkıntılı bir ses çıkarır ve ısı kaynağının etrafına birikirler, bazen de köşelerde birikerek üst üste yığılma eğilimi gösterirler. Sıcaklık yükselince civcivler güçlükle solurlar, kanatları düşer ve ısı kaynağından kaçarlar. Hava cereyanı olunca da, civcivler belli bir yere toplanırlar. Isının normal olduğu durumda ise civcivlerin kümes içindeki dağılımları normal, rahat ve serbest dağılım içindedirler.
• Bütün havalandırma ekipmanları kullanıma hazır olmalıdır. Kümeste nem oranı % 65-70 olmalıdır.
• Fan grubunun termostat ayarları istenilen sıcaklık dereceleri ile uyuşmalıdır. Fanların yavaştan hızlıya doğru çalışması, kümes içindeki sıcaklığın ani olarak azalmasını önleyecek ve ısıtma sisteminin daha verimli çalışmasını sağlayacaktır.

 Aydınlatma:

• Büyütme çemberi başına bir adet 100 Watt gücünde bir ampul yeterli gelmektedir.
• Besiye alınan hindi kümeslerinde aydınlatma süresine ilk gün 23 saatle başlanır ve her gün birer saat indirilerek 7. günde 16 saat aydınlatma süresi uygulamasına geçilir.
• Aydınlatma kümesin her yerinde eşit olacak şekilde yapılmalıdır.
• Aşırı aydınlatma yapılır ise kanibalizm, yetersiz aydınlatma yapılır ise yığılma sonucu toplu ölümler ortaya çıkabilir.
• Kanibalizm’in ortaya çıkma nedenleri arasında; yemin protein ve esansiyel aminoasitler bakımından tamamen noksan veya yetersiz olması, birim alana normalden fazla hayvan konulması, sinirlilik ve aşırı heyecan, aşırı sıcaklık, aşırı aydınlatma, yaralı ve sakat hayvanların sürüden ayrılmaması,  her türlü stres durumu, hayvanların aç veya susuz bırakılması sayılabilir. Kanibalizm bu faktörlerden bir veya bir kaçının etkisi ile ortaya çıkabilir. En iyisi bu problemlerin ortadan kaldırılarak Kanibalizm’in ortaya çıkışının önlenmesidir.

Hastalıklara Karşı Tedbirler:

   Yetiştiricilikte esas kaide; hayvanları daima sıhhatli ve canlı tutmaktır. Önemli olan hastalık gelmeden gerekli tedbirlerin alınmasıdır. Söz konusu tedbirlerle ilgili olarak; anaç ve palazlar ayrı kümeslerde beslenmelidir. Hindi yetiştirilecek bölgede başka hiç bir kanatlı hayvan olmamalıdır. Damızlık yumurta ve palazlar mutlaka hastalıksız sürülerden alınmalıdır.

   Kümesler boşaltıldığında sodalı su ile yıkanmalı, badana ve dezenfekte edilmelidir. Temiz yem kullanılmalı, küflü ve bayat yem kullanılmamalıdır. Kümeslere kapasitelerinin üzerinde hayvan konulmamalıdır.

   Koruyucu aşılar zamanında yapılmalıdır. Hastalıktan ölen hayvanlar ya yakılmalı veya üzerlerine kireç serpilerek toprağa gömülmelidir. Kümes girişlerinde toz kireç ve dezenfektanlı su bulundurulmalı, kümes bakıcıları dışında yabancı kişilerin kümeslere girişleri engellenmelidir. Her kümesin ayrı bakıcısı olması hijyen açısından gereklidir. Zaman zaman sularına koruyucu olarak vitamin veya antibiyotik türü ilaçlar konulmalıdır.

 Aşılama Programı:

• 1.Gün T.R.T Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
• 7.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
• 21–24.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
• 34–36.Gün T.R.T. Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
• 50–60.Gün ND Aktif Burun/Göz, damlası, sprey, içme suyu
• 60.Gün POXINE Aktif Kanata iğne batırma

 Not: Aşılama programları bölgesel hastalık risklerine göre ayarlanmalıdır.

 Kümes Yoğunluğu:

• Erkek – Dişi 0–6. Hafta 9–10 Adet/m²
• Dişi 7–18. Hafta 4,8 Adet/m²
• Erkek 7–24. Hafta 2,8 Adet/m²
• Karışık 0–6. Hafta 9–10 Adet/m²
• Karışık 7–24. Hafta 4,4 Adet/m²

Kaynak:

Tarım ve köy işleri bakanlığı yayınları