Yumurta Kalitesi

18. haftadan sonra birinci dönem yumurta tavuk yemine kademeli olarak geçilmelidir. Bu yem 42. haftaya kadar verilir. Daha sonraki verim döneminde ikinci dönem yumurta tavuk yemi yedirilmelidir. Ülkemiz şartlarında yumurtacı bir tavuğun günlük yem tüketimi beyaz yumurtacı tavuklarda ortalama 110 gram kahverengi yumurtacılarda ise 120 gram’dır. Bu miktar melez tavuğun kahverengi veya beyaz yumurtacı hattına, yemlik sistemine, yem kalitesine, kümes sıcaklık derecesine ve yumurta randimanına göre farklılık gösterir. Yumurta tavuğu rasyonları birinci dönemde (20-42. hafta) en az % 16 protein 2650 kcal/kg metabolik enerji, ikinci dönemde (42-74 hafta) en az % 15 protein 2650 kcal/kg metabolik enerji içermelidir. Ancak bu değer hayvanların kafeste veya serbest dolaşımlı yer kümeslerinde yetiştirilmelerine göre veya ticari tavukların ırk özelliklerine göre değişkenlik göstermektedir. Burada üretici firmanın önerdiği yetiştirici el kitaplarında belirtilen değerleri dikkate almak daha doğrudur.

1.Yumurta Kalitesi:
Yumurta kanatlılar için üreme, insanlar için iyi bir besin kaynağıdır. Kanatlı türlerine göre şekli ve büyüklüğü farklıdır. Ancak yumurta, genellikle yumurta sarısı, yumurta akı ve kabuk olmak üzere üç bölümde incelenir. Bu üç bölme birbirinden zarlarla ayrılır. Kabuk yumurta akından kabuk zarı ile, yumurta sarısı ise akından sarı zarı ile ayrılır.

Yumurta kalitesi dış ve iç kalite olarak ikiye ayrılır.

Dış kalitede; kabuğun sağlam çatlak veya kırık olması, kabukta şekil bozuklukları, kabuk rengi, dışkı ile bulaşık olması gibi özellikler bulunur.

İç kalitede ise yumurta akının kalitesi, yumurtada defekt ve lekelerin bulunması, yumurta sarısının rengi, çift sarılı olması, yumurta büyüklüğü ile yumurtanın besinsel içeriği akla gelir.

2.Beslenmenin Yumurta Kalitesine Etkileri

a.Yumurta Kabuğu Kalitesine etkileri

Tavukçuluk işletmelerinde kırık ve çatlak yumurta oluşumu yetiştirme şartlarının yanı sıra büyük oranda beslenme ile de ilişkilidir. Zira yumurta kabuğunun yaklaşık % 92’si CaCO3 den meydana gelmiştir. Dolayısıyla iyi kalitede yumurta kabuğu oluşumu birinci derecede Ca metabolizması ile ilişkilidir. Bu etki, yapılan bir çalışmada yumurta tavuğu diyetlerinde kalsiyum seviyesinin % 1 den % 3’e çıkarılması ile kabuk kalınlığının 0.328 mm’den 0.388 mm’ye çıktığı, kırık yumurta oranının % 26.2’den % 10.2’ye gerilediğini gösteren çalışma bulguları ile ifade edilmektedir. Yumurta tavuğu rasyonlarına ortalama olarak % 3 kalsiyum katılması tavsiye edilir. Ancak bu değer hayvanın yaşı, çevre sıcaklığı, rasyonun içeriği, hastalıklar, kireç taşı ve istiridye kabuğu gibi kalsiyum kaynağına bağlı olarak veya diyetlerdeki çinko ve mangan gibi minerallerin miktarı ile etkili olmaktadır.

Yumurta kabuğu uterusta bulunan yumurta kabuk bezi adı verdiğimiz doku sayesinde şekillenmekte ve bunun için yeterli miktarda Ca iyonlarına gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca kabuk formasyonu için bu dokunun sıvılarında yeterli miktarda karbonat iyonlarının bulunması da gereklidir. Karbonat iyonlarının temel kaynağı kan ve yumurta kabuk bezindeki hücrelerin metabolizması sonucu üretilen karbondioksittir. Su ve karbondioksitten bikarbonat iyonlarının oluşturulması reaksiyonunda karbonikanhidraz enzimi önemli rol almaktadır. Bu enzimin ko faktörü ise çinko elementidir. Dolayısıyla karbonik anhidraz enziminin normal fonksiyonu ve de yumurta kabuğunun oluşumu için çinko esansiyel bir rol oynamaktadır. Tavuklarda yaşın artması ile vücutta kalsiyum emilimi azalmakta ve iskeletten kullanılabilir kalsiyum alımı düşerek kabuk oluşumunda aksaklıklar ortaya çıka- bilmektedir.

b.Yumurta Akı Üzerine Etkileri:

Yumurta akının jelimsi bir yapıda olması yumurta proteini olan ovomisine bağlıdır. Yapılan çalışmalarda beslenme ile ovomisin arasında doğrudan ilişki kurulamamıştır. Ancak, hayvanların enerji ihtiyacı arpa ile karşılanması durumunda yumurta akında incelmelerin olduğu, bu durumda yumurtanın bayat olduğu izlenimi verdiği bildirilmiştir. Aynı şekilde lizin, metiyonin ve sistin gibi esansiyel aminoasitlerin yeterli miktarda bulunması ak yüksekliğini artırmakta, bir şekilde yumurta akına normal görünüm sağlamaktadır.

c.Yumurta Sarısı Üzerine Etkileri:

Yumurta sarısının rengi yıllardır kalitenin belirlenmesinde önemli bir kriter olarak ele alınırken, son zamanlarda pazarlama imkanlarının etkisi ile de daha da önem kazanmıştır. Tüketiciler yumurta sarısının koyu olmasını hayvanların doğal şartlarda serbest olarak yeşil ot ve benzeri yemlerle beslenmelerine bağlarlar (köy yumurtası) ve bu nedenle de daha kaliteli olduklarını düşünürler. Pazarlamacılar ise firma veya ülke imajı için altın sarısından portakal kırmızısına kadar değişen sarılı yumurtaları tüketicilere sunmak isterler. Yumurta sarısı beslenmeye bağlıdır. Rasyonu hazırlayan kişi rasyonda yeterli düzeyde ksantofile yer vererek ürünün rengini kontrol altında tutabilir. Rasyondaki ksantofiller barsaklardan emilerek kana geçer, oradan da etlik piliçlerde deri altı yağ dokusunda, yumurtada ise yumurta sarısında depolanır. Ayrıca gaga ve ayaklardaki sarı rengi de rasyondaki renk maddeleri ile ilişkilidir.

Renk vericiler doğal ve sentetik olarak iki gruba ayrılmaktadır. Doğal olanlar içinde yeşil otlarda bulunan ß-karoten ve lutein, mısırda bulunan kriptoksantin ve zeaksantin, kırmızıbiberde kapsantin sayılabilir. Ayrıca sentetik renk verici maddeler de rasyonlara katılmaktadır. Yumurta sarısı rengi hayvanın ırkına, yaşına, sağlık durumuna, rasyondaki yağ, kalsiyum ve vitaminlere, sindirimi etkileyen faktörlere, yumurta ve rim düzeyine göre değişir. Yumurta sarısının rengi besleyici yönden belirleyici olmadığı halde parlak sarı renkte olmasının albenisi vardır.

d.Kan Lekeleri:

Başlıca faktör A vitamini yetersizliğidir. Ayrıca K vitamini yetersizlikleri de etkendir. Yapılan çalışmalarda söz konusu iki vitaminin normal düzeyde kullanılması yeterli olmakta, aşırı kullanımlarının ilave iyileştirmeler sağlamadığı bildirilmektedir. Pamuk tohumunda bulunan gosipol yumurta sarısını mavi yeşil renk almasına yol açar. Bu renk değişimi özellikle bekletilmiş yumurtalarda daha belirgindir.

e.Yumurtalarda Koku:

Yumurta tavukları diyetlerine soya küspesi yerine kolza küspesinin kullanımı yumurtada balık kokusuna benzer koku oluşumuna yol açmıştır. Buna neden olarak kolza küspesinde bulunan sinapin, goitrin ve tanenler gibi anti besleme faktörleri gösterilmiştir. Son yıllarda kolza üzerinde yapılan ıslah çalışmalarında anti besleme faktörü içerikleri azaltılmış türler geliştirilmiş, kolza küspesinin yumurta tavuğu diyetlerinde kullanılabilirliği artmıştır.

f.Yumurtanın Kolesterol İçeriği:

Yumurta tavuğu diyetlerine doymuş yağların yüksek oranda katılması yumurtanın kolesterol içeriğini artırmaktadır. Buna karşılık rasyonlara katılan uzun zincirli doymamış yağ asitleri ise kolesterol üzerine azaltıcı etkiye sahiptir. Ayrıca yapılan çalışmalarda diyetlere % 3-5 oranında katılan sarımsak tozu veya 250 mg/kg düzeyindeki bakırın yumurta kolesterolünü azalttığı bildirilmektedir.
g.Yumurtanın Vitamin ve Mineral İçeriği:

Yağda çözünen vitaminler ile iz minerallerin diyetlerdeki düzeyi ile yumurtanın vitamin ve mineral içeriği arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır. Diyetlerdeki bu vitamin ve mineral eksikliği yumurtada da yetersizliklere yol açmaktadır.
h.Yumurta Büyüklüğü:

Yumurta büyüklüğü ile beslenme arasında doğrudan ilişki vardır. Rasyonların protein içeriği özellikle metiyonin ve sistin gibi esansiyel aminoasitlerin fazlalığı yumurta ağırlığının artmasına yol açar. Bunun aksine diyetlerdeki esansiyel yağ asitlerinin yetersizliği, mutlak gerekli aminoasitlerin azlığı, tuz yetersizliği gibi besinsel etkiler yumurta ağırlığında azalmalara yol açar. Yaşlı hayvanlarda yumurta ağırlığı artar. İri yumurtalarda kabuk incelir ve kırık-çatlak yumurta oranı artar. Bu istenmeyen bir durum olduğundan, tavukçuluk işletmelerinde yumurtaların fazla iri olması istenmez. Bunun için diyetlerin protein ve metiyonin içeriği azaltılarak yumurtanın aşırı ağırlaşması önlenebilir.

KAYNAK: HAYVAN BESLEME VE BESLENME HASTALIKLARI ( PROF. DR. M.ALİ AZMAN )