Tane Yem İşlemenin Sindirim ve Besi Performansına Etkisi

Tane yemlerin yem değeri, besin madde ve enerji içeriğine, sindirimi artıran işlemlere tabi tutulmasına ve lezzetine bağlıdır (Owens, 2006). Bu tür olumlu özellikler aynı zamanda yemin tüketimine ve sindirimine de olumlu etki eder (Owens, 2006). Tane yemler üzerinde uygulanan uzun süreli işlemler (ekstrüzyon gibi), sindirimi maksimum düzeyde etkilerken, ezme ve kırma gibi basit yöntemler, sindirimi maksimum düzeyde olmasa da artırıcı ve daha ekonomik işlemlerdir (Owens, 2006). Uzun süreli işlemlerde, nişasta jelatizasyonu dolayısıyla sindirim artmaktadır (Owens, 2006).

Sindirimi artırmak amacıyla tane yemlere uygulanan işlemler, aynı zamanda tane yem türüne de bağlıdır (Owens, 2006). Örneğin, maksimum nişasta sindirimi sağlamak amacıyla mısır ve sorgum tane yemleri mutlaka işlem görmelidir (Owens, 2006). Ancak, arpa ve buğday tanelerine yapılan sınırlı düzeyde işlemler sindirimi artırmak için daha uygun ve yeterlidir (Owens, 2006).

Tane yemlerde bulunan nişastanın rumende sindirilmeyen kısmı ince bağırsakta sınırlı düzeyde sindirilir (Owens, 2006). Tane yemlerin ezilmesi sonucu iri halde kalan veya bütün halde bulunan mısır ve sorgum ince bağırsakta az düzeyde sindirilir (Owens, 2006).

Tane yemlere uygulanan işlemler, sadece nişasta sindirimini artırmakla kalmaz, aynı zamanda nişasta olmayan besin unsurlarının da (TDN, metabolize enerji, net enerji) sindirimini artırır (Owens, 2006). Bu tür işlemler aynı zamanda rumende metan gazı üretimiyle kaybolan enerjiyi düşürür (Owens, 2006).

Besi rasyonlarında kullanılan ideal kaba yem türü ve düzeyi, kullanılan tane yemin hangi işlemlerden geçtiğine de bağlıdır (Owens, 2006).

Tane mısır türleri için işleme yöntemi ve rumende nişasta çözünme hızı en hızlıdan en yavaşa doğru sırasıyla : yüksek nemli mısır (high-moisture corn, kırılarak depo edilmiş), buharla işlem görmüş mısır (steam-flaked corn), yüksek nemli mısır (high-moisture corn, bütün halde depo edilmiş), kırılarak ezilmiş mısır ve bütün halde ezilmiş mısır şeklindedir (Lardy, 2013). Yüksek nemli mısır için, mısır taneleri yaş iken (%22-28 nem oranı) hasat edilip silolarda hava almayacak şekilde depo edildikten sonra hayvanlara yedirilir. Silolanmadan önce ürünün ezilmesi, iyice sıkıştırılması, dolayısıyla siloda hava kalmasını engeller. Protein ve enerji bakımından normal kuru mısır tanesiyle benzer özelliklere sahip yüksek nemli mısır, erken hasat edildiğinden daha fazla verim elde edilmektedir. Yüksek nemli mısır dışında, sığır rasyonlarında kullanılan farklı tane mısır türleri de mevcuttur. Mısırda lizin ve diğer amino asitlerin düzeyini yükseltmek amacı ile Opaque-2 adlı mısır varyetesi geliştirilmiştir. Bu varyete, normal mısıra göre daha az zein (%16) ve daha çok glutelin (% 42) içerir. Ancak Opaque-2 varyetesi verim olarak normal mısırdan çok düşüktür. Opaque-2’nin bir varyetesi olan QPM isimli mısır türü ise hem protein kalitesi (aa) olarak üstün hem de verim özelliği yüksek bir mısır türüdür. QPM, ayrıca mantar ve böcek zararlılarına karşı da daha dayanıklıdır. Floury-2 isimli mısır varyetesi, protein kalitesi olarak daha üstün ve nişasta dokusu olarak daha incedir (fine).

Son zamanlarda mısırın besin maddelerini artırıcı yüksek yağlı mısır (high- oil corn) gibi varyeteler üzerinde çalışılmaktadır. Mısırda yaklaşık % 4 ham yağ bulunur. Esansiyel yağ asidi olan linoleik asidi (18:2) yüksek düzeyde (% 50-60) içeren mısır, bu doymamış yağ asidi nedeniyle özellikle ruminant olmayan (domuz gibi) hayvan karkas yağında yumuşamaya neden olabilir. Embriyosunun daha büyük olması nedeniyle daha çok yağ içeren yüksek yağlı mısır, nişasta olarak biraz daha düşük düzeydedir. Yüksek yağlı mısırın en önemli sakıncası normal mısıra göre daha az verim elde edilmesi ve haşere istilasına daha kolay uğramasıdır. Beşi sığırları rayonuna normal mısır yerine katılan yüksek yağlı mısırın, nişasta, organik madde ve kuru madde sindirimini artırdığı ancak yem tüketimini bir miktar düşürdüğü belirlenmiştir (Andrae ve ark., 2000). Yüksek yağlı mısır, mermerleşmeyi olumlu etkilemekte ancak diğer karkas parametrelerine etki etmemektedir (Andrae ve ark., 2001).

Besi rasyonlarında pelet kullanımı, yemin homojen olarak alımını sağlamaktadır. Ancak ham selüloz oranının düşük olduğu rasyonlarda, rasyonun pelet yapılmasının faydası bulunmamaktadır (Ensminger ve Perry, 1997). Hatta, yüksek konsantre yem kullanılan rasyonun pelet formunda beslenmesi durumunda besi sığırlarının GCAA düşmektedir (Ensminger ve Perry, 1997). Peletleme işlemi sonucu, rasyondaki vitamin A, E ve K zarar görebilmektedir (Ensminger ve Perry, 1997). Pelet yemle besleme durumunda bu eksiklikler göz önünde bulundurulmalıdır. Pelet işlemi maliyeti ayrıca hesaba katılmalıdır.

KAYNAK: PRATİK BUZAĞI,DÜVE, SÜT SIĞIRI VE BESİ SIĞIRI BESLENMESİ
PROF. DR. OSMAN KÜÇÜK