Acı Bakla (Lüpen) Zehirlenmesi (Lupinus poisining)

Lüpenler, kış aylarında hayvanların bazı besin maddeleri ihtiyacını sağlamak için yetiştirilen proteince zengin yemlerdir. Yeşil lüpenler at ve ruminantların beslenmesinde kullanılabilir. Yalnız kurutulmuş olgun lüpenler bazı yönlerden toksik olabilirler. Lüpenler (Lupinus spp.), çiçeklerinin rengine göre üç türe ayrılabilir.

1. Beyaz lüpen (Lupinus albus L.),
2. Mavi lüpen (Lupinus angustifolius L.),
3. Sarı lüpen (Lupinus luteus L.).

Bu yem maddelerinin tatlı ve acı türleri mevcut olup, mavi lüpen 10-20 g/kg düzeyinde toksik alkaloidleri (Lupinin, angustifolin) kapsar. Lüpenin alkaloid emniyet düzeyi, 0.6 g/kg dan az. Bu nedenle angustifolius türü hayvana verilmemelidir. Beyaz lüpenin ham protein (%30) düzeyi yüksek selüloz oranı da düşüktür. Zehirli türlerin özellikle tohumları fazla miktarda alkaloit kapsar. Alkaloit miktarı, bitkinin türüne, hasat şekline ve mevsim koşullarına (kurak dönemlerde) bağlı olarak değişebilir. Bu tür yemi tüketen koyunlarda sinirsel bulgular ve karaciğerde dejenerasyonlar gözlenebilir. Ot elde edilirken merada mantarların bulaşması daha fazla toksikasyona yol açabilir.

Koyunlarda lüpen zehirlenmesi: En fazla zehir etkisi gösterenLupinus angustifolius olup, aç hayvanlarda Zehirlenme sonunda; sinirlilik, depresyon, solunumda güçlük, iskelette toksikasyona neden olabilir. defektler, hareket etmede zorluk, konvulsiyonlar, koma ölüm şekillenebilir.

Tedavi: Etkili bir tedavi yoktur, purgatifler verilebilir. Aynı zamanda sirkeli sular hayvana içirilir.

Koruma: Özellikle koyunlar aç iken zehirli alkaloit kapsayan lüpenli meralarda otlatılmamalıdır.

Sığırlarda lüpen zehirlenmesi: Sığırlar gebeliğin ilk dönemlerinde (40-70. günler) lüpenli meralarda otlatılırsa doğan buzağılarda “Bilek Bukağılık Dana Sendromu – Crooked Calf Syndrom” oluşabilir. Danalarda konjenital iskelet malformasyonları (özellikle ayak bileklerinde) oluşur. Bu dönemlerde gebe inekler böyle meralarda otlatılmamalıdır. Lüpenler aynı zamanda selenyum yönündende yetersizdir. Sonuçta yeni doğan buzağılarda Enzootik Muskuler Distrofi olayları sık görülebilir. Başka bir ifade ile toksik lüpenler, ve vitamin E hayvanlarda kas dejenerasyonunada (myopathy) neden olabilir.

Atlarda lüpen zehirlenmesi: Klinik bulgular olarak gastro-intestinal irritasyonla birlikte diyare oluşabilir. Hayvanda yürüyüş bozukluğu gözlenir. Akut zehirlenmelerde depresyon ve koma şekillenir. Kronik toksikasyonda ise, toksik hepatit bulgusu ortaya çıkabilir.

Tatlı lüpenler, gelir hayvanlarına rahatlıkla verilebilir. Süt ineklerine 40 kg/gün, atlara 15 kg/gün, koyunlara 5-7 kg/gün, keçilere ise 6 kg/gün verilebilir.

KAYNAK: YEMLER, YEM HİJYENİ VE TEKNOLOJİSİ ( PROF. DR İRFAN ÇOLPAN )