İNEKLERDE KIZGINLIK

   Süt sığırı yetiştiriciliği yapan bir kişinin her bir sığırdan yılda bir yavru alması gereklidir.  Yavru alınmadığı durumlarda işletmenin karlılık oranı düşecektir. Hatta zarar bile edecektir. Bir süt sığırı ineğinin gebelik süresi ortalama 9 ay 10 gündür. Her doğum yapan bir süt sığırının 2 ay da dinlenmesi gerekmektedir. Sonuç olarak bu zaman zarfının toplamı 12 ayı bulmaktadır ve her bir hayvandan yılda bir yavru alınması amaç edinilmelidir. Bu kadar önemli olan bir konunun da çok dikkatli bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Yetiştiricilerimiz özellikle bu konularda detaylı bir şekilde bilgilendirilmeli ve uygulamaları yapmaları için önlerine ışık tutulmalıdır.

   Hayvanların gebe kalması için yetiştiricilerimizin uyguladığı başlıca iki yöntem vardır. Tabi tohumlama ve suni tohumlamadır. Peki, tabi tohumlama ve suni tohumlama nedir? Tabi tohumlama boğanın doğal yollardan ineği döllemesidir. Suni tohumlama ise çeşitli metot ve tekniklerle erkek hayvanlardan alınan spermanın ya taze olarak ya da dondurulduktan sonra kızgınlık gösteren ineklerin genital organına verilmesine diyoruz.

   Peki, hayvanlarda kızgınlık nedir? Kızgınlık nasıl anlaşılır? Süt sığırı işletmelerinde yetiştiricinin bilmesi gereken ve olmasa olmaz dediğimiz şeylerden birisi olan kızgınlığı kesinlikle bilmesi gereklidir. Suni tohumlamanın ülkemizde yaygınlaşmaya başladığı şu günlerde ineklerin kızgınlığa gelmesinin takip edilmesi, kızgınlığa geldiğinin anlaşılması her şeyden önce ineğinin kızgınlığa geldiğini bir süt sığırı yetiştiricisinin bilmesi çok önemlidir. Buradan yola çıkarak bir ineğin nasıl kızgınlığa geldiğini? Hangi kızgınlık belirtilerini gösterdiğini? Tohumlama yaptırmak isteyen kişinin ineğine neler yapması gerektiğini ele alalım. Böylelikle üreticilerimize bu kadar önemli bir konuda ışık tutmaya devam edelim.

 SIĞIRLARDA KIZGINLIK NEDİR?

   Kızgınlık, düve ve ineklerin çiftleşme isteği göstermeleridir. Bu durumdaki hayvanlara boğasak veya örsek denir.

 İNEKLERİN KIZGINLIĞI NE KADAR SÜRER?

   Kızgınlık süresi ortalama 14–18 saat devam eder ve hayvan gebe kalmazsa 18–24 arasında değişmek üzere, ortalama 21 gün sonra tekrarlanır.

 İNEKLERDE KIZGINLIK NASIL ANLAŞILIR?

1. Diğer hayvanların üzerine atlar. Başka hayvanların kendi üzerine atlamasına izin verir.
2. Ferç (üreme organının dış kısmı) şişmiş ve kızarmıştır. Yumurta akına benzer bir akıntı gelir. Buna çara denir.
3. Diğer hayvanların fercini koklamaz, kendisinin koklanmasına izin verir.
4. Yem yemez. Huzursuzdur.
5. Merada kuyruğunu diker, sağa-sola koşar.
6. Gece diğer hayvanlar yatarken o ayakta durur.
7. Göz bebeklerinde büyüme olur.
8. Böğürür.
9. Sık sık havayı koklar
10. İştah ve sütü azalır
11. Bakıcısına davranışı her zamankinden değişiktir.

 SUNİ TOHUMLAMA NE ZAMAN YAPILMALIDIR?

   En iyi tohumlama zamanı, kızgınlık başladıktan 12 saat sonradır. Pratik olarak inek; sabah kızgınlık gösterdi ise öğleden sonra, akşam kızgınlık gösterdi ise ertesi sabah tohumlanmalıdır.  Kızgınlık başladığında suni tohumlama için veteriner hekiminize haber veriniz. Veteriner hekiminize kızgınlığın ne zaman başladığını belirtmeyi unutmayınız.

 YETİŞTİRİCİLERİN NELER YAPMASI GEREKLİDİR?

   Sabah ve akşam hayvanlarını gözden geçirir. Yem yemeyen, huzursuz hayvanları gözlemler. Kızgınlık gösterenleri belirler. 12 saat sonra tohumlanmasını sağlar.

   Tohumlanan bir düveden ne zaman yavru alınacağı hesaba katılmalıdır. Buzağının iyi bakılabileceği bir zamanda doğması önemlidir. Bunun için, düvenin tohumlanması ona göre zamanlanabilir.

   Yetiştiricinin kayıt tutmak için bir defteri olmalıdır. Kızgınlık gösteren bir inek için tarih atılır. Tohumlama yapıldığında tarih atılır. Hayvan gebe kalmazsa gelecek sefere hangi gün kızgınlık gösterebileceği tahmin edilir. O günlerde inek iyice gözlenir. Böylece bir dönemin daha kaçırılması önlenir, hayvan zamanında tohumlanır. Kayıtlara bakarak doğumun zamanı bilinir, ona göre hazırlıklı olunur. Hayvanlar işaretlenmeli veya numaralanmalıdır. Kulak küpesi hayvanları ayırt etmede işe yarar.

    Tohumlanan bir ineğin gebe olup olmadığı, 45–60 gün sonra bir veterinere yaptırılan gebelik muayenesiyle anlaşılır. Diğer bir yöntemde ise 60–90 gün sonra tekrar kızgınlık göstermeyen inekler gebe olarak kabul edilir. Buna karşılık, bazı bozukluklarda bu süre içinde kızgınlık görülmeyebilir.

 İKİ DOĞUM ARASI SÜRE NE OLMALIDIR

   Doğum aralığı, ilk doğumunu yapan düvelerde 13 ay, ineklerde ise 12 ay olmalıdır. Bu aralık 13–14 aya uzadığı zaman verimde kayıplar başlamaktadır. Bir sürüde ortalama her buzağı için en fazla 2 tohumlama olmalıdır. Döl verimi normal bir inek tohumlandıktan yaklaşık 280 gün sonra bir yavru verir. Döl verimi ile ilgili bu bilgileri verdikten sonra, bir ineğin doğumundan itibaren döl verimi şu şekilde takip edilmelidir.

 BUZAĞILAYAN İNEK HEMEN TOHUMLANMAZ.

   Buzağılamayı takiben birden süt verimi başladığından inek büyük bir stres altındadır ve hastalıklara karşı duyarlıdır. Buzağılayan inek 60 gün süre ile dinlenmeli, sonra tohumlanmalıdır.

    Döl verimi iyi takip edilmelidir. Çünkü tohumlamanın zamanında yapılamaması, verim kayıplarına yol açacaktır. Bunun için ilk şart kayıt tutulmasıdır. Sağılan inekler için tutulan kayıt defterine doğum tarihi ve herhangi bir problemle karşılaşıldı ise yazılır. Doğumu takiben 2–3. günden başlayıp, 8. güne kadar azalan miktarda kahverengi-kanlı ve kokusuz bir akıntı görülür. Koku hissedilirse rahimdeki bir iltihaplanmaya işaret eder. Bir veteriner hekime başvurulmalıdır.

    Buzağısı 2 aylığı geçen inek hâlâ kızgınlık göstermediyse, mutlaka veteriner hekime göstermelidir.