SIĞIRLARDA
SULAMA:
Sığırlarda su eksikliği diğer
besin maddelerinin eksikliğine göre daha kısa sürede ve daha
şiddetli olarak ortaya çıkar ve hayvanlar bu durumdan önemli
ölçüde zarar görürler. Çiftlik hayvanları içinde sağmal inekler
vücut büyüklüğüne göre su gereksinimi en fazla olan
hayvanlardır. Çünkü sütün yaklaşık %85-87 kadarı sudan meydana
gelmektedir. Öte yandan su sığır vücudunun %60-74 kadar lık
kısmını oluşturmaktadır.
Sığırların günlük su
gereksinimleri hava sıcaklığı, tüketilen yemlerin nitelik ve
niceliği, hayvanın fizyolojik durumu gibi birçok etmene
bağlıdır. Ancak hesaplamalarda değişik yaş ve cinsiyetteki
sığırlar için aşağıdaki çizelgedeki değerler kullanılabilir.
Çizelge: Süt tipi sığırlarda günlük su tüketimi. x
Yaş ( Hafta ) |
Canlı ağırlık xx |
Kondisyon |
Su tüketimi xx ( Litre ) |
4 |
51 |
Gelişme |
5,0-5,7 |
8 |
69 |
Gelişme |
6,0-7,6 |
12 |
93 |
Gelişme |
8,7-9,5 |
16 |
119 |
Gelişme |
11,7-13,0 |
20 |
148 |
Gelişme |
15,0-17,0 |
26 |
189 |
Gelişme |
17,1-22,7 |
60 |
354 |
Gelişme |
22,7-30,3 |
84 |
464 |
Gebe |
30,3-37,8 |
1-2 Yaş |
454-545 |
Beside |
30,3-34,1 |
2-8 Yaş |
545-726 |
Laktasyon da |
37,8-94,6 |
2-8 Yaş |
545-726 |
Merada |
17,0-34,1 |
Yukarıda verilen
tablonun akılda tutulması oldukça güçtür. Bu nedenle pratik
olarak 1 yaşına kadar sığırların günlük su gereksinimi canlı
ağırlığının yaklaşık %10’u kadardır denilebilir. Bir yaşından
büyük sığırlarda bu oran %6-8 kadardır. Ancak Laktasyon daki
inekler için bu orana göre bulunan rakama ineği günde verdiği su
miktarı kadar bir ekleme yapmak gerekir.
Örneğin 600 kg canlı
ağırlıktaki ve günde 30 litre süt veren bir ineğin günlük su
gereksinimi: ( 600 x 0.08 ) + 30= 78 lt dir.
Sığırların önünde
her zaman tüketime hazır su bulunmasından büyük yarar vardır.
Böyle bir uygulama hayvanlardan en yüksek verimi elde
edebilmenin yanı sıra sulama için harcanacak zamanı da en aza
indirir. Ülkemizdeki kapalı bağlı ahırların pek çoğunda bu
olanak bulunmamaktadır. Bu ahırlarda sulama suyu genellikle
günde iki defa yemliğin içine salınmak suretiyle verilmektedir.
Az sayıda hayvanı olan bazı işletmelerde ise su kova ile
hayvanın yanına getirilmekte veya hayvanlar tek tek çözülerek
küçük bir havuzdan sulanmaktadır.
Yemliğe su
alınmasının çeşitli sakıncaları vardır. Bunlar;
1) Yemliğin içi ne
kadar iyi süpürülürse süpürülsün suyla birlikte bir miktar ince
yemler ( bunların yeme karıştırılmış olan vitamin-mineral
katkıları olması ihtimali fazladır ) akıp gitmektedir.
2) Suyun iyi drene
edilmediği koşullarda sulamadan sonra yemliklerle konan yemlerin
yer yer fazla ıslanması sonucu bozulma olasılığı vardır.
3) Ek işgücü
gereksinimi vardır.
4) Özellikle sıcak
havalarda yem tüketimine karşı isteksizlik görülebilir. Bunun
sonucu olarak da verimde gerileme ortaya çıkar.
Serbest sistem
ahırlarda sulamanın otomatik hale getirilmesi kolaydır ve büyük
masrafı gerektirmez. Bu amaçla ahırın uygun yerlerine ( çoğu kez
duvar içlerine ) bir veya birkaç su yalağı yapmak ve su düzeyini
bir rezervuar şamandırası ile denetime almak olanaklıdır.
Kapalı bağlı
ahırlarda uygulanan otomatik suluk düzenekleri ise basınçlı
şebeke suyuna doğrudan bağlı sistemler olabileceği gibi bileşik
kaplar kuralına göre çalışan sistemlerde olabilir.
Bu iki sistem
birbiriyle çeşitli yönlerden karşılaştırılacak olursa şu yarar
ve sakıncalar görülür.
1) Sistem A nın ilk
kuruluş masrafı sistem B den oldukça yüksektir.
2) Sistem A nın
nitelikli malzemeden üretilmediği veya üretimde titizlik
gösterilmediği takdirde sıklıkla arıza yapar ( kırılmalar,
paslanma, sifonun suyu tam olarak kesmemesi veya hayvan su
içerken yeterli debide su geçirmemesi gibi ). Bunların sonucu
olarak yemliklerin içi suyla dolabilir veya akan su hayvanın
yatacağı yeri ıslatabilir. Her iki halde de ekonomik kayıp söz
konusu olduğundan bu konu sistem A nın en önemli sakıncasıdır.
Sistem A su
basıncının düşmesinden daha çok etkilenir. Buna karşılık sistem
B basınç düşmelerini daha kolay tolere edebilir. Böyle bir durum
söz konusu ise sistem B nin sabit seviye kabının alanının geniş
tutulmasında yarar vardır.
Sistem B nin içine
yem parçaları düşmesi sonucu kirlenmesi ve bu yolla bir miktar
yemin zayi olması sakıncası vardır. Bu nedenle 1-4 hafta
aralıklarla temizlenmesi gerekir.
Sistem B de ana
borunun eni az 1² tercihen 1 1/4² çapta olması suluğa giriş
borularının ise 3/4² veya 1² olmasında yarar vardır. Ayrıca ana
boruya 6.5 metre de bir veya yaklaşık 10 de metre bir kalorifer
rekoru takılmasında yarar vardır. Böylece ana borunun herhangi
bir nedenle tıkanması durumunda bu rekorlar sökülerek buradan
kılavuz sokmak veya basınçlı su vermek suretiyle tıkanıklık
giderilebilir.
Sistem B nin iç
yüzeyi su sızdırmaz çimento ile çok iyi şaplanmalıdır. Aynı
zamanda giriş borularının sulukla birleşme yerleri de sızdırmaz
nitelikte olmalıdır.
Sistem B nin en
önemli sakıncalarından biri de bazı hayvanların dilleri
vasıtasıyla suyla oynamaları sonucunda yemliklerin içini su
doldurmalarıdır. Bu durum, suluk dizaynının uygun tarzda
yapılması veya böyle hayvanların ( bir besi denemesinde %2-3
kadar oldukları gözlenmiştir ) yerlerinin değiştirilmesi hatta
sürüden uzaklaştırılması suretiyle kısmen veya tamamen
giderilebilir.
|