|
KOÇ KATIMI
Koç katımı
Koç katımı nedir? Aşım mevsiminde kızgınlık
gösteren koyunun koç ile çiftleştirilmesine olayına koç katımı ya da aşım denir.
Koç katımı nasıl yapılır? Koyun
yetiştiriciliğinde serbest aşım, sınıf aşımı ve elde aşım
olmak üzere üç aşım yöntemi vardır.
Serbest Aşım
Serbest aşım nedir? Serbest aşım nasıl
yapılır? Bu yöntemde yeteri kadar koç ana sürüye salınır. Kızgınlık
gösteren koyunlar herhangi bir koç tarafından aşılır. Her koçun aşıladığı koyun
sayısı da değişiktir. Koçlardan biri önder duruma geçer ve daha fazla sayıda
koyun aşımı yapar. Bu sırada bir koçun sürekli olarak aynı koyunu aşıladığı da
gözlenir. Koçlarda başlarda çok aşım yaptığından katım sonunda aşılanan
koyunların bir kısmı döl tutmayabilir. Bu nedenlerle serbest katımda diğer aşım
yöntemlerine göre daha çok koç bulundurma zorunluluğu vardır.
Serbest aşımda çoğunlukla hangi koçun hangi koyunu
aştığı bilinmediğinden koça göre herhangi bir seçim söz konusu değildir.
Genellikle Türkiye’de köy sürülerinde bu yöntem uygulanmaktadır.
Sınıf Aşımı
Sınıf aşım nedir? Sınıf aşım nasıl yapılır?
Bu yöntemde koyunlar vücut yapıları ve verim düzeylerine göre sınıflara
ayrılırlar. Sınıflarda görülen aksaklığı düzeltebilecek nitelikte yeter sayıda
koç, aşım zamanında sürüye bırakılır. Bu bir çeşit düzeltme ve bir çeşit ıslah
çiftleştirmesidir.
Bu yöntemde kuzuların babası açık olarak belli değildir.
Her kuzunun babası o sınıfa verilen koçlardan birisidir. Sınıf aşımında da
aşımları denetlemek bir koçun aynı koyunu çok kereler aşmasını önlemek olası
değildir. Köy sürülerinde bu yöntemle genetik ilerleme sağlanabilir.
Elde Aşım
Elde aşım nedir? Koç ve koyunların
önceden saptanan ilkeler ışığında, koyunlarda kızgınlığın gözlemlenmesi ile bir
araya getirilerek çiftleştirilmesidir.
Elde aşım nasıl yapılır? Bu yöntemde koç katımı
başlamadan aşım listeleri düzenlenir. Listelerde aşım yapacak koçların ve
koyunların numaraları vardır. Bir başka değişle elde aşımda hangi numaralı
koyunun hangi numaralı koçla çiftleştirileceği katımdan önce belirlenmektedir.
Koç katım mevsiminde, kızgınlık gösteren koyunları
saptamak için sürüye bir arama koçu katılır. Arama koçunun karın ve kasık
bölgesi çuval ya da bu iş için hazırlanmış takımlarla sarılır. Koç kızgın koyunu
hızla belirler ve üzerine sıçrar. Ancak taşıdığı önlük nedeniyle aşım yapamaz.
Bu şekilde kızgınlık gösteren koyun sürüden ayrılır ve aşım listesine bakılarak
ona ayrılmış koç ile çiftleştirilir.
|
Aşım şekli |
Genç koç (koç kuzu) |
Ergin koç |
|
Serbest aşım: |
15 |
30-40 |
| Sınıf
aşımı: |
30 |
40-60 |
| Elde
aşım: |
40 |
60-80 |
Şekil: Aşım
yöntemlerine göre bir koça ayrılacak koyun sayısı
Koç Katımına Hazırlık
Koç katımına hazırlık nasıl yapılır?
Yetiştirici açısından koç
katımının başarısı temelde;
1-Gebe kalma oranının yüksek olmasına,
2-Koç
katımı zamanın kısa sürmesine bağlıdır.
Bu
amaçla koç katımı öncesi ve koç katımında koyunlara ve koçlara uygulanacak
işlemler önem kazanır. Bu işlemlerin başında bu dönemde yapılacak beslemenin
niteliği önem kazanır. Koyunlara ve koçlara koç katımı öncesi ve koç katımında
yapılacak ek yemleme (Flushing), kısırlığı düşürür, ikizliği artırır ve koç
katımının kısa sürmesini, bir başka değişle kızgınlığın toplulaştırılmasını
sağlar.
Besleme dışında, uygulanacak işlemler arasında koyunların arasına uyarıcı koç ya
da koçların salınması, aşımlarım serinlikte yapılması, koçların yaz
kısırlığından kurtarılması, sevi (oynaşı) süresinin uzatılması gibi konular
sayılabilir.
Aşım dönemine geçişte koyunların arasına uyarıcı koç yada koçların salınması,
kızgınlığın uygun zamanda ve toplu halde görülmesine yardımcı olur. Bu amaçla
belirlenen aşım başlangıç tarihine kadar koyunlar arasına uyarıcı koçlar
koyulmalıdır.
Koyunlar ve koçlar aşım sırasında yüksek sıcaklıktan olumsuz etkilenirler. Uzun
süreli yüksek sıcaklık kızgınlığın çıkışını geciktireceği gibi gebelik oranını
da düşürmektedir.
Bu
nedenle yazın koyunların gece otlatılması ve aşımların serinlikte yapılması
yararlıdır. Koçların da hayalarının üzerindeki yapağıların kırkılması ve
serinletilmesi onları yaz kısırlığından korur, gerek aşım isteğini, gerekse
sperma verimini artırır.
Sevi (oynaşı) süresinin sperma verimi ve özelikleri üzerine olumlu etkisi
vardır. Bu yüzden koçlara aşımdan önce 7–8 dakikalık bir oynaşı süresi
yararlıdır.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ
|
