PANCAR POSASI (KÜSPE)

   Kuru ve yaş olarak hayvanların tüketimine sunulan şeker sanayi yan ürünü olan pancar posası enerjisi yüksek süt ve besi sığırlarında yaygın olarak kullan hayvanların severek tükettiği sindirim derecesi yüksek ucuz bir yem kaynağıdır. Hayvan yetiştiricileri arasında ‘küspe’ olarak bilinir.

   Sulu yemlerin bulunmadığı kış aylarında hayvanların yaş yem ihtiyacını giderir. Saman gibi kaba yemlerin hayvanlar tarafından daha iyi yenmesini sağlar.

   Yaş pancar posasından en iyi şekilde yararlanmak için, iyi muhafaza edilmesi gerekir. Gelişigüzel yığılan küspede küflenme başlar ve istenmeyen kötü kokular oluşur. Bu olay besin değerini düşürdüğü gibi hayvan sağlığını da olumsuz yönde etkiler. İyi saklanmamış yaş pancar posası ile beslenen hayvanlar, şiddetli bir ishale yakalanarak halsiz kalır. Bağırsak iltihaplanmaları ortaya çıkar. Genç danalarda eklem iltihaplanmaları görülür.

   Kuru şeker pancarı posası ağırlığının bir kaç katı su çekme özelliğine sahip olduğundan

   Hayvanlara verilmeden önce 5-6 misli su ile ıslatılmalıdır. Dolgu maddesince fakir olduğundan saman ile birlikte kullanılmalıdır. Yaş pancar posası için en uygun saklama yöntemi silaj yapım tekniğine göre depolanmasıdır. Yani sıkıştırılarak ve üzeri hava almayacak şekilde kapatılarak saklanmasıdır.

   Yaş pancar posası doğrudan doğruya yerde depolandığı gibi 2 veya 3 tarafı duvarla çevrili Silolarda veya çiftçimizin küspelik diye adlandırdığı 4 tarafı duvarla çevrili yerlerde de depolanabilir. Posayı bozulmadan çeşitli şekillerde depolayabiliriz.

 1- Yaş Pancar Posasını olduğu gibi depolama: Bu şekilde yapılan depolamada posanın İçine herhangi bir katkı maddesi katılmaz. Silajın yapılacağı yer düz ve sert bir zemin olmalıdır.

   Buraya sap saman serilerek Fabrikadan getirilen posa boşaltılır ve bir yandan da ayakla iyice çiğnenerek sıkıştırma sağlanır. 

 2- Yaş Pancar Posasının içine saman katarak depolama: Fabrikadan yeni getirilen posanın su oranı % 80-85 civarındadır. Oysa silaj yapılacak bir yemin su oranı % 60-70 civarında olmalıdır. Posa küspeliğe doldurulurken 1 tona en az 300 kg civarında saman katılarak su oranı düşürülebilir. Bu oran saman ile posa düzgün bir şekilde karıştırılarak yapılırsa 400-500 kg kadar çıkabilir. Silajı yapacağımız yerin tabanına 8-10 cm kalınlığında saman serilir. Bunun üzerine posa ve saman kat kat konabileceği gibi güzelce karıştırılarak da konabilir.  Bu sayede fazla suyun dışarıya sızması ve aşırı ekşime önlenmiş olur.

   Bu iki depolamada da silonun üzeri hava almayacak şekilde naylonla kapatılmalıdır.

   Naylon yağmur sularının içeriye girmesini engeller. Naylonun üzerine 3-5 cm kalınlığında toprak konulabildiği gibi eski lastikler de konabilir. Silonun doldurulma işlemi tamamlandıktan sonra yağışlı günlerde silo tabanını sulardan korumak için silo etrafında 25-30 cm derinliğinde drenaj kanalı kazılmalıdır. Silaj olgunlaştıkça 1/3 oranında çökme görülür. Depolanacak ürün miktarı çökme oranı dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Bu şekilde hazırlanan silaj en az 3 haftada olgunlaşmaktadır. Olgunlaşan silaj daha sonra hayvanların ihtiyacı kadar önden açılarak alınır ve tekrar sıkıca kapatılır. Üzeri açılmadığı taktirde birkaç yıl bozulmadan saklanabilir. Yaş pancar posası hayvanlara mutlaka uzmanlarca hazırlanacak rasyonlara göre verilmelidir. Gelişigüzel yedirilmemeli verilecek silaj hayvanın canlı ağırlığının %5’ini geçmemelidir. Hayvan ırkına göre değişmekle birlikte süt ve besi sığırlarına günde 20-30 kg, düvelere günde 10-12 kg, danalara günde 5-6 kg arasında silo yemi verilebilir. Fakat buzağıların silajla beslenmesine 4.ayda başlanmalıdır. Daha sonraki aylarda günde tüketebilecekleri silo yemi 5 kg’a kadar çıkarılmalı, sadece silo yemine dayalı tek yönlü beslemeden kaçınmalıdır. Silo yemleri kuru maddece düşük, suca zengin yemler olduğundan süt ve besi hayvanlarının rasyonlarında kuru madde ihtiyacının karşılanabilmesi için günlük 5 kg kadar kuru ot ile, verim düzeyine göre ilave kesif yem verilmesi zorunludur.

   Şeker pancarı posası, protein, vitamin A ve P minerali bakımından oldukça fakirdir. Rasyonel bir beslemede hayvanların özellikle enerji, protein, selüloz, kuru madde, kalsiyum ve fosfor ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Bunun içinde Pamuk tohumu küspesi, Keten tohumu küspesi ve kepek gibi fosfor bakımından zengin yemlerle takviye edilmelidir.

   Derleyen: Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ [Mayıs/2011]
   Düzenleme: Vet. Hekim Hayri YENİYURT [Temmuz/2016]