|
KAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
Kazları diğer kanatlı çiftlik hayvanlarından ayıran bazı önemli
özellikleri vardır.
Otlatılabilmeleri:
Kazlar iyi otlatılabilen hayvanlardır. Bu sayede yem giderlerinden
%30 kadar tasarruf sağlanabilmektedir. Diğer taraftan kazlar çimleri
en kısa kesen hayvanlardır ve hemen hemen tüm hayatlarını çayırlar
üzerinde geçirebilirler. Su kanatlıları sınıfına girseler de, su
olmayan yerlerde de yaşamlarını sürdürebilmektedirler. Kazlar,
birinci haftadan itibaren çayırlarda otlayabilirler. Ancak kuru
otların olduğu alanları sevmezler. Çayırların kalitesine ve kazların
büyüklüklerine bağlı olarak, bir dönüm çayır 20–40 kaz için yeterli
gelmektedir.
Yabancı
ot mücadelesinde kullanılabilmeleri:
Kazların belki de diğer hayvanlardan en ayırt edici ve ilgi çekici
yanı bitki tarımında yabancı otla mücadelede kullanılabilmeleridir.
Kazlar, genç yabani otları tanıyarak, esas bitkilere zarar vermeden
yerler. Böylece kazlar tarımsal ilaç kullanmadan endüstriyel
bitkilerin yabancı ot mücadelesinde tarlalarda kullanılabilirler. Bu
arada toprağa biraz dane yem serpilmesi hayvanların performansını
artırır.
Dayanıklı olmaları:
Kazlar uygun bir şekilde barındırıldıklarında nadiren hastalanırlar.
Tavuklarda sorun olan birçok hastalık kazlarda görülmez. Tavuklarda
%5-10 arası ölümler normal karşılanırken, kazların ölüm oranları
%1-7 arasında olduğu bildirilmektedir. Görülüyor ki kazlar çok
dayanıklı hayvanlardır. Kazlarda yapılan ıslah çalışmaları henüz
tavukçulukta ıslahın sınırlarını zorlayacak kadar olmadığından
birçok hastalığa dayanıklı olmaları doğaldır. Burada önemli bir
husus şudur; kazlarda ıslah çalışması yapılırken hastalıklara
dayanıklılık özelliklerini kaybetmemelerine özen gösterilmelidir.
Ekonomik
olmaları:
Yetiştirilmeleri ve bakımları diğer kanatlılara göre kolay ve
masrafsızdır. Hastalıklara dayanıklı oluşları sayesinde ilaç
masrafları ve ölüm oranın düşüktür. Çok basit barınaklarda hatta
zorunlu hallerde diğer hayvanların barınaklarının bir köşesinde
kolaylıkla barınabilmektedirler. Civciv dönemlerinde biraz titizlik
gösterildikten sonra bakımları kolay olup, hayatlarını sorunsuz
olarak devam ettirebilmektedirler. Kazların bakım ve yönetimleri ise
diğer kanatlı hayvanlardan daha zor değildir.
BARINAKLAR
Kazlar genelde açık alanda yetiştirilirler. Aşırı derecede soğuk ve
fırtınalı havaların dışında yetişkin (6–8 haftalık) kazlar barınağa
pek girmezler. Soğuk bölgelerde tavuk kümesleri, açık sundurmalar
veya ambarlar, kazlar için barınak olarak kullanılabilir. Kaz
kümeslerinin tabanına altlık olarak; saman, talaş, yonga veya kuru
ot serilebilir. Bu altlık sık sık karıştırılır ve ıslak ve aşırı
kirli olan kısımları atılır. Altlığın küflenmemesine dikkat edilir.
Ayrıca kazların barındıkları yerler kedi, köpek ve farelerden
korunmuş olmalıdır. Kazlar, kafes veya kutulara, avluda fıçılara
yuva yaparlar. Bir yuvada 3 dişi barınabilir. Dişilerin kendi
yuvalarını seçmelerine izin verilmelidir. Kazlar genellikle 6–8
hafta olduktan sonra kümeslere ihtiyaç duymazlarsa da şiddetli
soğuklarda ıslak kalırlarsa zarar görebilirler.
Isı
Kapalı barınakların ısıtılması için gaz, mazot veya elektrikle
çalışan ısıtıcılar kullanılabilir. Kaz civcivleri tavuk civcivlerine
nazaran daha uzun ve iridirler. 250 Watt gücündeki bir ampul küçük
bir sürünün ısıtılmasında diğer tip ısıtıcılara göre daha ekonomik,
güvenli ve pratik olmaktadır.
Altlık
Barınakların tabanı 7,5–10 cm kalınlığında bir altlıkla
kaplanmalıdır. Altlık tabanı sıcak tutar ve nemi absorbe eder.
Altlık materyali olarak talaş, ağaç kıymıkları, kâğıt kırpıntıları,
ince kıyılmış saman ve benzeri maddeler kullanılabilir
Folluk
Yumurtlayan kazlar özel bir yer ihtiyacı duymamalarına rağmen,
yapılacak folluklarla yumurtalarını folluklara bırakmaları teşvik
edilebilir. Kaz barınaklarında inşa edilecek follukların alanı
60X60cm ya da 50X50cm ve yüksekliği 45cm ebatlarında
hazırlanmalıdır.
Yemlik,
suluk
Yemlikler yem saçılmasını önleyecek, suluklar da kazların içine
giremeyecekleri ve suyu dökemeyecekleri şekilde tasarlanırlar. Bir
otomatik suluğa başlangıçta 100–200, bir yemliğe de 125 adet palaz
hesaplanır. Bu rakam çevre sıcaklığına ve hayvanların büyüklüklerine
bağlı olarak değişir. Palazların büyümesiyle birlikte sulukların
sayısı artırılır.
KAZ
YUMURTALARININ KULUÇKASI
Kuluçka makinelerinde üretim yaygın değildir. Tavuk yumurtalarına
göre kaz yumurtalarının daha uzun bir kuluçka süresine ihtiyaçları
vardır. Kuluçka süresi ortalama olarak 29-31gün arasında
değişmektedir. Düzgün, temiz, biçimli yumurtalar kuluçka makinesine
yerleştirilmeden önce fumige edilir ve kuluçka makinesine
yerleştirilir. Doğal kuluçka ile üretimde dişi kazlar kuluçkaya
yatırılarak yapılır. Her anaç 10-12 yumurtaya yatırılır.
KAZ
CİVCİVLERİNİN VE PALAZLARININ BAKIMI:
Civcivler
Civcivler temiz bir kümeste, iyi havalandırılmış ve rutubetsiz bir
ortamda tutulmalıdır. Kaz civcivlerine başlangıçta gerekli olan ısı
tavuk civcivlerinden daha azdır ve daha erken yaşlarda ısı
uygulamasından vazgeçilebilir. İki haftalık yaştaki kaz civcivleri
ılık havalarda açık havaya çıkarılabilirler. Bu arada hayvanlara
yağmur yağdığı zaman saklanabilmeleri ya da kümese dönmeleri
öğretilene kadar dikkat etmek gereklidir. Kazların üşümelerini
önlemek için barınaklar kuru tutulmalıdır. Üşümeleri halinde
hayvanlarda kümeleşme görülür ve bu durum boğulmalara neden
olabilir. Ayrıca civcivler kısmen tüyleninceye kadar ıslak şartlara
adapte olamadıkları için 2 haftalık yaşa kadar yüzmelerine fırsat
verilmemelidir. Üç günlük yaştan sonra civcivler otlamaya
alıştırılmalıdır. Kazlarda yer ihtiyacı Tablo 1 de verilmiştir.
|
Yaş |
m2 ye düşen kaz sayısı |
|
1–2 haftalık |
10.0 |
|
3–4 haftalık |
5.0 |
|
5–6 haftalık |
2.5 |
|
Yetişkin |
1.0 |
Tablo 1. Çeşitli yaştaki kazlara düşen yer alanı
Palazlar
Kaz palazları için barınakların temiz olması çok önemlidir. Barınak
olarak kullanılacak yerin tavanı, duvarları ve tabanı iyice
yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir. Kaz palazlarının büyümesi
dikkate alınarak barınak içerisinde onlara yeterli alan
sağlanmalıdır. İyi havalarda, uygun merada varsa palazlar 4–6
haftalık olduklarında meraya çıkabilirler. Palazlar yağmurdan ve
ıslanmaktan korunmalıdır. Kümeste altlıklar daima kuru olmalıdır.
Palazlar 1 aylık oluncaya kadar 40–50 adedi bir arada, bölmelere
konur. Yemler lapa halinde veya pelet olarak verilirse, yem zayiatı
önlenir.
Genç
Kazlar
“Genç besi kazı”, terimiyle hayatını kapalı bir yerde geçiren ve
burada yüklü bir protein ve enerji rasyonu ile beslenen genç kazlar
ifade edilmektedir. Bu besi süresi çok kısa olmakla birlikte
yaklaşık olarak 14 hafta kadar sürmektedir. Ticari işletmeler
tarafından bu şekilde büyütülen kaz palazları 14 hafta içerisinde 6
kg ağırlığa ulaşabilirler ve genç besi kazları merada büyüyenlere
göre daha şişman görünürler. Ancak kısa bir sürede sağlanan bu
yüksek ağırlık kazancı her bir kaz palazının 25 kg konsantre yem
yemesi ile sağlanmaktadır. On haftalık yaşa kadar haftalık ağırlık
kazancı yaklaşık olarak 450 gramdır. Bu hızlı büyüme daha sonraki
haftalarda önemli ölçüde azalır. Tablo 2’de 16 haftalık yaşa kadar
serbest beslenen kazların hedeflenen canlı ağırlıkları verilmiştir
Tablo 2. Kazlarda yaşa göre beklenen canlı ağırlıklar
|
Yaş (hafta) |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
|
Canlı ağ. kg) |
0.3 |
0.7 |
0.9 |
1.6 |
1.9 |
2.6 |
3.2 |
3.7 |
4.1 |
4.5 |
4.7 |
5.2 |
5.4 |
5.8 |
5.9 |
6.3 |
DAMIZLIK KAZLARIN BAKIMI VE BESLENMESİ
Kazların yumurta verimi Ocak-Şubat ayında başlar ve Haziran-Temmuz
aylarına kadar sürer. Bu periyot ırklara göre değişmekle birlikte
yaklaşık 130 gün sürer. Daha erken yumurta üretimini uyarmak için,
yumurta sezonundan önce kazların barındıkları yerde her gün 14 ile
16 saat aydınlatma yapılabilir.
Zannedildiğinin aksine damızlık kazların çiftleşmesinin sağlanması
ve döllü yumurta elde edilebilmesi için bir havuz veya su
birikintisine ihtiyaç yoktur. Kazlar kuru zeminde de çok iyi
çiftleşmektedirler. Bununla birlikte havuzda çiftleşen bazı ağır kaz
ırklarının yumurtalarından çıkış oranı daha iyidir. Damızlık sürüde
1 erkek kaza 3-5 dişi kaz hesaplanmalıdır. Dişi kazlar 10, erkek
kazlar ise 5 yıldan biraz fazla damızlıkta kullanılabilirler.
Erkek kazların bazıları tek eşli olmaya meylederler ve
bu durum döllü yumurta sayısını düşürür. Zaten az sayıda elde edilen
kaz yumurtalarının döllülük oranının mümkün olduğunca yüksek olması
arzulanır. Bu açıdan kazcılıkta suni tohumlama çok önemlidir.
Erkeklerden masaj ve suni vajina ile alınan tohumlarla 9 ila 12 dişi
tohumlanabilir. Tohum, erkeklerden 2–3 günde bir alınır ve dişiler
her beş günde bir tohumlanır. Seyreltici olarak, 100 ml damıtık suda
1.65 g sodyum glutamat, 0.57 g sodyum sitrat ve 0.31 g glukoz ile
hazırlanan çözelti kullanılırsa dölleme oranı % 85-96'ya
ulaşabilmektedir.
Kazlar kışa girene kadar merada tutulabilir. Yumurta üretimi
başlayınca uygun bir besleme programı takip edilmelidir. Bu dönem
esnasında iyi kalitede bir kaba yem kombinasyonu ile ticari kaz
geliştirme yemi verilir.
Verimin hangi döneminde olursa olsun damızlık kazlara vitamin ve
mineral takviyesi yapmakla kuluçka randımanı artırılabilir.
KESİM
Kazlar mümkün olduğu kadar çabuk ve uygun şekilde kesilmelidir.
Kesime 8–10 saat kala yem, 3 saat kala su kesilmelidir.
Kesim
aşamaları; şoklama, kesim, ıslatma(haşlama), yolma ve iç çıkartma
dır. Şoklama yapılarak kesimin daha insani bir görünüm kazanması
sağlanabilir. Böylece kanın daha fazla akması sağlanarak etin
sertleşmesi azaltılır ve daha kaliteli karkas elde edilir. Yolma
kuru ve ıslak yolma şeklinde yapılabilir. Kuru yolma ile daha
kaliteli karkas ve tüy alınabilmesine rağmen, yavaş ve zahmetli
olması nedeniyle daha az tercih edilir. Islak yolma metodunda ise;
sıcak suya daldırma yöntemi ile daha çabuk, daha ucuz yolma işlemi
gerçekleştirilir. Karkas randımanı %
70–74 arasındadır.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ
KAYNAK :
Tarım ve Köy işleri Bakanlığı Yayınları |
